Awans nadzorczyń: Krzyż i Medal Zasługi Wojennej

Awans nadzorczyń

Nadzorczynie mogły także otrzymać awans w hierarchii służbowej. W urzędowym piśmie wysyłanym do kobiet zainteresowanych rekrutacją na stanowisko nadzorczyni wyraźnie podkreślono możliwość zdobycia wyższej, a co za tym idzie, lepiej płatnej posady kierowniczki podobozu.
To stanowisko było najwyższym wyróżnieniem jeśli chodzi o pracę nadzorczyń. Z biegiem czasu, gdy zwiększała się liczba kobiecych podobozów podlegających bezpośrednio obozowi głównemu w Ravensbrück, zatrudniano coraz więcej kierowniczek tych podobozów.     

        

„Ponieważ przemoc i brutalność były na porządku dziennym celem szkolenia nadzorczyń było wykształcenie w nich bezwzględności i gotowości użycia siły. Tylko pełne brutalności kobiety mogły się cieszyć uznaniem innych, a także liczyć na awans”.
Gudrun Schwarz „SS-Aufseherinnen in den
nationalsozialistischen Konzentrationslagern”
Dachauer Hefte nr 10 (1994)

Więźniarki nazywały kierowniczki obozowych filii stosując słowo ‘Oberka’ pochodzące od słowa ‘Oberaufsherin’. Jednak w oficjalnej dokumentacji nadzorczyni kierująca podobozem  określana była mianem ‘Erstaufseherin’ czyli była to pierwsza, najważniejsza nadzorczyni w danym obozie. Natomiast słowo ‘Oberaufseherin’ dotyczyło przełożonej wszystkich szeregowych nadzorczyń.

 

Zazwyczaj w takim podobozie było uwięzionych kilkaset więźniarek pilnowanych przez kilkanaście nadzorczyń na czele z ich kierowniczką. ‘Oberka’ rządziła samodzielnie, mogła wydawać rozkazy podległym sobie nadzorczyniom, nakładać kary na więźniarki, decydować o wszystkich kluczowych sprawach swojego podobozu - miała szeroki zakres władzy i zazwyczaj tą władzę w pełni wykorzystywała. Każda nadzorczyni pełniąca obowiązki komendantki takiego podobozu musiała zdawać raporty swoim przełożonym w obozie Ravensbrück. Musiała się także liczyć z wizytacjami głównej komendantki oraz męskiego kierownictwa SS.
Kierowniczki podobozów były dobrze znane więźniarkom głównie ze względu na ich brutalność i bezwzględność w stosunku do uwięzionych kobiet. Były to nadzorczynie mające ambicję pokazania swojej wyższości, stanowiska oraz zaznaczające terytorium działania, także wobec więźniarek, traktując je niczym swoją wyłączną ‘własność’. W powojennych zeznaniach pojawiały się takie określenia stosowane przez nadzorczynie w relacji do podległych więźniarek jak: ‘moje komando’, ‘mój podobóz’, ‘moje więźniarki’. Również kierowniczki komand roboczych próbowały zawłaszczyć dla siebie wybrane więźniarki, argumentując, że to właśnie ich komando będzie najlepsze. Nadzorczynie pełniące wzorowo swoją służbę mogły liczyć na szacunek i uznanie męskiego zwierzchnictwa SS poprzez uhonorowanie specjalnymi odznaczeniami dla kobiet ze służby pomocniczej ‘SS-Gefolge’ - 'Krzyżem Zasługi Wojennej II Klasy Bez Mieczy' oraz 'Medalem Zasługi Wojennej'.  

 

Po lewej: Krzyż Zasługi Wojennej II Klasy Bez Mieczy, po prawej: Medal Zasługi Wojennej 

 

'Krzyż Zasługi Wojennej II Klasy Bez Mieczy' - odznaczenie 'Kriegsverdienstkreuz zweiter Klasse ohne Schwerter', zostało przyznane nie więcej niż 25 nadzorczyniom. Nadawane było kobietom za wybitne osiągnięcia w służbie nie przebiegającej pod ogniem nieprzyjaciela. Najbardziej oddanym i gorliwym w swej pracy strażniczkom przyznano to najważniejsze odznaczenie jakie mogła w czasie wojny otrzymać niemiecka kobieta, pełniąca służbę pomocniczą realizującą plan ustanowiony przez prawo III Rzeszy.

Wśród nadzorczyń uhonorowanymi tymi odznaczeniami znalazły się m.in.:

- Maria Mandl (Oberka w FKL Ravensbrück i w Birkenau)
- Margot Drechsel (raportowa w Birkenau)
- Irma Grese (raportowa, Oberka w Birkenau) - Medal Zasługi Wojennej
- Dorothea Binz (Oberka w FKL Ravensbrück)
- Johanna Langefeld (Oberka w FKL Ravensbrück)
- Emma Zimmer (Oberka w FKL Ravensbrück)
- Jane Bernigau (Oberka w Gross-Rosen)
- Therese Brandl (Erstaufseherin w Birkenau)
- Luise Danz (raportowa w Birkenau, Oberka w Malchow) - Medal Zasługi Wojennej
- Hildegard Lächert (nadzorczyni z Majdanka)
- Luise Brunner (Oberka w FKL Ravensbrück)
- Gertrud Liehr (nadzorczyni w Birkenau)
- Dorothea Pritzkoleit (nadzorczyni w Birkenau)
- Elfriede Kock (kierowniczka komand roboczych w Birkenau)
- Hermine Braunsteiner (adiutantka Oberki na Majdanku) - Medal Zasługi Wojennej

Prawidłowe oznaczenie nadzorczyni uhonorowanej 'Krzyżem Zasługi Wojennej Drugiej Klasy Bez Mieczy':

Niezwykły dokument wystawiony prawdopodobnie w grudniu 1944 roku w komendanturze KL Auschwitz zawierający listę nadzorczyń SS odznaczonych 'Medalem Zasługi Wojennej'. Wśród odznaczonych znalazły się: Luise Danz, Hertha Ehlert, Irma Grese, Elisabeth Lupka oraz Elisabeth Saretzki.

Archiwalne zdjęcie portretowe nadzorczyni Herminy Braunsteiner pracującej w obozie koncentracyjnym KL Lublin (Majdanek). Na uniformie widoczna wstążka od 'Medalu Zasługi Wojennej'. Nadzorczynie nie nosiły samego Medalu na piersi, prawdopodobnie ze względów praktycznych lub z obawy, że Medal może się zgubić w czasie służby. Jedynie przyszywały wstążkę, która świadczyła o nadanym jej odznaczeniu. Wstążkę nosiło się na drugim guziku od bluzy mundurowej. Co ciekawe, na lewej piersi swojego uniformu nadzorczyni Braunsteiner ma przypiętą także odznakę sportową:

 

 

W przypadku mojego manekina (fotografie współczesne, rekonstrukcja) wstążka jest przewieszona przez pierwszą dziurkę, gdyż był to wcześniejszy wzór uniformu nadzorczyni mający tylko trzy guziki w bluzie, a nie pięć, jak w przypadku uniformu Braunsteiner. 

 

Na koniec warto pokazać kadry z filmu 'Ostatni Etap' z 1947 roku, na którym widać 'Oberaufseherin' Marię Mandl, raportową Margot Drechsel i inne nadzorczynie, noszące na uniformach Krzyże Zasługi Wojennej. Więźniarki wspominały, że widziały takie odznaczenia u niektórych nadzorczyń, jednak wydaje mi się, że strażniczki nie nosiły ich na co dzień w czasie służby. Ewentualnie mogły je zakładać na czas uroczystych apeli dla załogi SS, ważnych wydarzeń czy wizytacji w obozie.

 

 

Zobacz też: