ŹRÓDŁA

Bibliografia
Źródła i publikacje



Archiwa

•     Archiwum Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu.
•     Archiwum Państwowego Muzeum na Majdanku.
•     Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Warszawie.
•     The Wiener Holocaust Library.
•     Bundesarchiv Auβenstelle Ludwigsburg.
•     Landesarchiv Thüringen Staatsarchiv Meiningen.
•     Landesarchiv Nordrhein-Westfalen, Abteilung Rheinland.
•     Arolsen Archives, Bad Arolsen.

Wystawy

•     Das Frauen-Konzentrationslager Ravensbrück - Geschichte und Erinnerung, Mahn- und Gedenkstätte Ravensbrück.
•     Im Gefolge der SS: Aufseherinnen des Frauen-Konzentrationslagers Ravensbrück, Mahn- und Gedenkstätte Ravensbrück.
•     Das KZ Sachsenhausen 1936-1945. Ereignisse und Entwicklungen, Gedenkstätte und Museum Sachsenhausen.
•     Die Zentrale des KZ-Terrors. Die Inspektion der Konzentrationslager 1934-1945, Gedenkstätte und Museum Sachsenhausen.
•     Topographie des Terrors. Gestapo, SS und Reichs­sicherheits­hauptamt in der Wilhelm- und  Prinz-Albrecht-Straße, Stiftung Topographie des Terrors, Berlin.

Zbiory

•     Uniwersytet w Lund; projekt Voices from Ravensbrück.
•     Ośrodek Badań nad Totalitaryzmami im. Witolda Pileckiego; projekt Zapisy Terroru.
•     Polski Instytut Źródłowy w Lund.
•     Biblioteka Narodowa w Warszawie; Archiwum obozu Ravensbrück; Dział Rękopisów i Starodruków.
•     Biblioteka Główna Województwa Mazowieckiego; Dział Wydawnictw Periodycznych.
•     Kurt und Herma Römer Stiftung; projekt Zwei Außenlager des Frauen-Konzentrationslagers Ravensbrück.
•     Maszynopis autorstwa Ireny Pawlewskiej-Szydłowskiej (nr obozowy 7624); dzięki uprzejmości pana Tomasza.

Opracowania naukowe niemieckojęzyczne

•     Baumgärtner S. Katja, Das Konzentrationslager Ravensbrück im Film: Gender, Imagination und Memorialisierung, Metropol Verlag, Berlin 2022.
•     Beßmann Alyn, Eschebach Insa, Das Frauen Konzentrationslager Ravensbrück. Geschichte und Erinnerung, Metropol Verlag, Berlin 2013.
•     Bock Gisela, Ganz normale Frauen, Täter, Opfer, Mitläufer und Zuschauer im Nationalsozialismus, [w:] Heinsohn Kirsten, Vogel Barbara, Zwischen Karriere und Verfolgung: Handlungsräume von Frauen im nationalsozialistischen, Campus Verlag, Frankfurt/Main 1997.
•     Busch Christophe, Hördler Stefan, Das Höcker-Album. Auschwitz durch die Linse der SS, 2016.
•     Dublon-Knebel Irith, Erinnern kann ich mich nur an eine Frau Danz... Die Aufseherin Luise Danz in der Erinnerung ihrer Opfer, [w:] Gisela Bock, Genozid und Geschlecht: Jüdische Frauen im nationalsozialistischen Lagersystem, Campus Verlag, 2005.
•     Erpel Simone, Maßgeschneiderte Bescheidenheit und Fetisch. Die Uniform des weiblichen SS-Gefolges, [w:] Arend Sabine, Fank Petra, Ravensbrück denken. Gedenk- und Erinnerungskultur im Spannungsfeld von Gegenwart und Zukunft, Metropol Verlag, Berlin 2020.
•     Erpel Simone, Im Gefolge der SS: Aufseherinnen des Frauen-KZ Ravensbrück, Metropol Verlag, Berlin 2011.
•     Eschebach Insa, Das Frauen-Konzentrationslager Ravensbrück. Neue Beiträge zur Geschichte und Nachgeschichte, Metropol Verlag, Berlin 2014.
•     Eschebach Insa, Das SS-Aufseherinnen des Frauenkonzentrationslagers Ravensbrück. Erinnerungenehemaliger Häftlinge, [w:] Werkstatt Geschichte vol 13, no 5, 1996.
•     Eschebach Insa, NS-Prozesse in der sowjetischen Besatzungszone und der DDR. Einige Überlegungen zu den Strafverfahrensakten ehemaliger SS-Aufseherinnen des Frauenkonzentrationslagers Ravensbrück, [w:] Die frühen Nachkriegsprozesse. Beiträge zur Geschichte der nationalsozialistischen Verfolgung in Norddeutschland. Heft 3, Edition Temmen, Bremen  1997.
•     Eschebach Insa, SS-Aufseherinnen des Frauenkonzentrationslagers Ravensbrück. Erinnerungen ehemaliger Häftlinge, Werkstatt Geschichte 13, Ergebnisse Verlag, 1996.
•     Eschebach Insa, Ich bin unschuldig. Vernehmungsprotokolle als historische Quellen. Der Rostocker Ravensbrück-Prozess 1966, Werkstatt Geschichte 12, Ergebnisse Verlag, 1995.
•     Gideon Greif, Peter Siebers, Todesfabrik Auschwitz. Topografie und Alltag in einem Konzentrations- und Vernichtungslager, Emons Verlag 2016.
•     Heike Irmtraud, „...da es sich ja lediglich um die Bewachung der Häftlinge handelt...”. Lagerverwaltung und Bewachungspersonal, [w:] Füllberg-Stolberg Claus, Jung Martina, Riebe Renate, Scheitenberger Martina, Frauen in Konzentrationslagern: Bergen-Belsen, Ravensbrück, Edition Temmen, Köln 1994.
•     Heike Irmtraud, Johanna Langefeld - Die Biographie einer KZ-Oberaufseherin, Werkstatt Geschichte 12, Ergebnisse Verlag, Hamburg 1995.
•     Ingmann Lorenz, Das Frauen-KZ Ravensbrück. Ort der gezielten Vernichtung. Eine Aufarbeitung anhand von Stasi-Akten, Books on Demand, Fulda 2019.
•     Jelitzki Jana, Wetzel Mirko, Über Täter und Täterinnen sprechen - Nationalsozialistische Täterschaft in der pädagogischen Arbeit von KZ-Gedenkstätten, Metropol Verlag, Berlin 2010.
•     Kompisch  Kathrin, Täterinnen. Frauen im Nationalsozialismus, Böhlau Verlag, Köln 2008.
•     Kuhn Annette, Frauen im Nationalsozialismus. Die Täterschaft deutscher Frauen im NS-System - Traditionen, Dimensionen, Wandlungen, POLIS 7 (1994).
•     Leo Annette, „Das ist so'n zweischneidiges Schwert hier unser KZ...”. Der Fürstenberger Alltag und das Frauenkonzentrationslager Ravensbrück, Metropol Verlag, Berlin 2020.
•     Mailänder Koslov Elissa, Gewalt im Dienstalltag. Die SS-Aufseherinnen des Konzentrations- und Vernichtungslagers Majdanek 1942-1944, Hamburg 2009.
•     Mailänder Koslov Elissa, Lebenslauf einer SS-Aufseherin, [w:] Ulrich Fritz, Silvija Kavčič, Nicole Warmbold, Tatort KZ. Neue Beiträge zur Geschichte der Konzentrationslager, Klemm & Oelschläger, Ulm 2003.
•     Mühlenberg Jutta, Das SS-Helferinnenkorps: Ausbildung, Einsatz und Entnazifizierung der weiblichen Angehörigen der Waffen-SS 1942-1949, Hamburg 2012.
•     Müller-Münch Ingrid, Die Frauen von Majdanek: Vom zerstörten Leben der Opfer und der Mörderinnen, 1982.
•     Philipp Grit, Kalendarium der Ereignisse im Frauen-Konzentrationslager Ravensbrück 1939-1945, Metropol Verlag, Berlin 1999.|
•     Pieschel Meggi, Eschebach  Insa, Die Rosen in Ravensbrück, Metropol Verlag, Berlin 2015.
•     Schäfer Silke, Zum Selbstverständnis von Frauen im Konzentrationslager. Das Lager Ravensbrück, Berlin 2002.
•     Schwartz Johannes, Weibliche Angelegenheiten. Handlungsräume von KZ-Aufseherinnen in Ravensbrück und Neubrandenburg, Hamburger Edition, Hamburg 2018.
•     Schwartz Johannes, Handlungsoptionen von KZ-Aufseherinnen. Drei alltags- und geschlechtergeschichtliche Fallstudien, [w:] Kramer Helgard, NS-Täter aus interdisziplinärer Perspektive, Martin Meidenbauer Verlag, München 2006.
•     Schwarz Gudrun, Verdrängte Täterinnen: Frauen im Apparat der SS (1939-1945), [w:] Wobbe Theresa, Nach Osten: Verdeckte Spuren nationalsozialistischer Verbrechen, Verlag Neue Kritik, 1992.
•     Schwarz Gudrun, SS-Aufseherinnen in nationalsozialistischen Konzentrationslagern (1933-1945), [w:] Dachaeuer Hefte nr 10, 1995.
•     Schwarz Gudrun, Frauen in der SS: Sippenverband und Frauenkorps, [w:] Zwischen Karriere und Verfolgung. Handlungsräume von Frauen im nationalsozialistischen Deutschland, Campus Verlag, Frankfurt/Main 1997.
•     Schwarz Gudrun, „...möchte ich nochmals um meine Einberufung als SS-Aufseherin bitten”. Wärterinnen in den nationalsozialistischen Konzentrationslagern, [w:] Barbara Distel, Frauen im Holocaust, Gerlingen 2001.
•     Schwarz Helga, Szepanky Gerda, Frauen-KZ Ravensbrück ...und denoch blűchten Blumen: Dokumente, Berichte, Gedichte und Zeichnungen vom Lageralltag, Brandenburgische Landeszentrale für Politische Bildung, Potsdam 2000.
•     Seidler Franz, Frauen zu den Waffen? Marketenderinnen, Helferinnen, Soldatinnen, wehr & wissen Verlag, 1978.
•     Stegemann Wolfgang, Jacobeit Wolfgang, Fürstenberg/Havel. Ravensbrück. Auf dem Weg ins 21. Jahrhundert. Band 3, Hentrich & Hentrich Verlag, Berlin 2011.
•     Strebel Bernhard, Das KZ Ravensbrück. Geschichte eines Lagerkomplexes, Verlag Ferdinand Schöningh, Paderborn 2003.
•     Synycia Hannah, „Eine rümliche Ausnahme”? Die SS-Aufseherin Sophie Gode, [w:] Schöck-Quinteros Eva, Was verstehen wir Frauen auch von Politik?: Entnazifizierung ganz normaler Frauen in Bremen (1945 - 1952), Universität Bremen, Bremen 2011.
•     Tillion Germaine, Frauenkonzentrationslager Ravensbrück, Klampen Verlag, Lüneburg 1998. 
•     Touissaint Jeanette, Die Aufseherin Herta aus Grüneberg - Spuren einer Fotografie, [w:] Insa Eschebach, Das Frauen-Konzentrationslager Ravensbrück. Neue Beiträge zur Geschichte und Nachgeschichte, Berlin 2014.
•     Toussaint Jeanette, Meine Mutter war Aufseherin: Interviews mit Töchtern ehemaliger SS-Aufseherinnen, [w:] Brunner José, Mütterliche Macht und väterliche Autorität. Elternbilder im deutschen Diskurs, Wallstein Verlag, Göttingen 2008.
•     Tzani Fotini, Zwischen Karrierismus und Widerspenstigkeit: SS-Aufseherinnen im KZ-Alltag, Lorbeer Verlag, Bielefeld 2011.
•     Walz Loretta, „Und dann kommst Du dahin an einem schönen Sommertag”. Die Frauen von Ravensbrück, Verlag Anthe München Kunstmann, 2005.
•     Wolfram Lavern, Weibliches SS-Personal in Konzentrationslagern: überzeugte Parteigängerinnen der NSDAP oder ganz normale deutsche Frauen?, [w:] Frietsch Elke, Nationalsozialismus und Geschlecht. Zur Politisierung und Ästhetisierung von Körper, "Rasse" und Sexualität im "Dritten Reich" und nach 1945, transcript Verlag, Bielefeld 2009.


Publikacje angielskojęzyczne

•     Brown Daniel Patrick, The Beautiful Beast, Golden West Historical Publications, Ventura 2004.
•     Brown Daniel Patrick, The Camp Women: The Female Auxiliaries Who Assisted the SS in Running the Nazi Concentration Camp System, Schiffer Publishing, Atglen 2002.
•     Buber-Neumann Margarete, Under Two Dictators. Prisoner of Stalin and Hitler, Pimlico, Revised  Edition, London 2008.
•     Haltof Marek, Screening Auschwitz: Wanda Jakubowska's ‘The Last Stage’ and the Politics of Commemoration, Northwestern University Press, Illinois 2018.
•     Lengyel Olga, Five Chimneys. A woman survivor’s True Story of Auschwitz, Academy Chicago Publishers, 1995.
•     Perl Gisella, I Was a Doctor in Auschwitz, International Universities Press, New York 1948.

Opracowania naukowe polskie lub tłumaczone

•     Buko Maria, Madoń-Mitzner Katarzyna, Szymańska Magda, Przetrwałam. Doświadczenia kobiet więzionych w czasach nazizmu i stalinizmu, Dom Spotkań z Historią, Warszawa 2017.
•     Cebo Lechosław, Więźniarki w obozie hitlerowskim w Oświęcimiu-Brzezince, Uniwersytet Śląski, Katowice 1984.
•     Dauksza Agnieszka, Klub Auschwitz i inne kluby. Rwane opowieści przeżywców, Wydawnictwo Znak, Kraków 2021. 
•     Delpla François, Kusicielki diabła. Hitler i kobiety, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2006.
•     Graczyk Daria, Portret kobiety w strukturach SS-Gefolge na przykładzie obozu Stutthof, [w:] „Zeszyty Muzeum Stutthof” nr 12, Muzeum Stutthof w Sztutowie, 2014.
•     Grzywacz Marta, Nasza pani z Ravensbrück. Historia Johanny Langefeld, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2020.
•     Helm Sarah, Kobiety z Ravensbrück. Życie i śmierć w hitlerowskim obozie koncentracyjnym dla kobiet, Warszawa 2017.
•     Höhne Heinz, Zakon Trupiej Czaszki, Wołoszański, 2006.
•     Kruszewski Eugeniusz, Mówią świadkowie Ravensbrück, Instytut Polsko-Skandynawski, Kopenhaga 2001.
•     Kobiela Stanisław, Proces załogi KL Auschwitz-Birkenau w Krakowie w 1947 r., [w:] „Wiadomości Bocheńskie” 2008/2009.
•     Kwieciński Bartosz, Obrazy i klisze. Między biegunami wizualnej pamięci Zagłady, Universitas, Kraków 2012.
•     Lasik Aleksander, Sztafety ochronne w systemie niemieckich obozów koncentracyjnych: rozwój organizacyjny, ewolucja zadań i struktur oraz socjologiczny obraz obozowych załóg SS, Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu, Oświęcim 2007.
•     Lasik Aleksander, Ściganie i karanie członków załogi KL Auschwitz, [w:] Auschwitz 1940-1945. Węzłowe zagadnienia z dziejów obozu, tom V, Oświęcim 1995.
•     Lasik Aleksander, Załoga SS w KL Auschwitz w latach 1940-1945, Wydawnictwo Uczelniane WSP w Bydgoszczy, Bydgoszcz 1994.
•     Laurence Rees, Auschwitz. Naziści i Ostateczne Rozwiązanie, Wydawnictwo Prószyński i S-ka, Warszawa 2005.
•     Lord Russell of Liverpool, Pod biczem swastyki, Czytelnik, Warszawa 1959.
•     Mailänder-Koslov Elissa, Zwykła praca? Nadzorczynie SS na służbie w obozach koncentracyjnych, [w:] „Zeszyty Majdanka” nr XXV, 2011.
•     Masłowski Jan, Oświęcim - cmentarz świata, Książka i Wiedza, Warszawa 1995.
•     Moore J. Jonathan, Powiesić, wybebeszyć i poćwiartować czyli historia egzekucji, Znak Horyzont, Kraków 2019.
•     Nikliborc Agnieszka, Uwięzione w KL Auschwitz-Birkenau: traumatyczne doświadczenia kobiet odzwierciedlone w dokumentach osobistych, Zakład Wydawniczy „Nomos”, Kraków 2010.
•     Nizielski Tadeusz, Bergen-Belsen 1943-1945, Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, Wydawnictwo „Sport i Turystyka”, Warszawa 1971.
•     Orski Marek, Zbrodniarze obozu koncentracyjnego Stutthof w Więzieniu Karno-Śledczym w Gdańsku w 1946 r. Egzekucja 4 VII 1946. Aktualny stan wiedzy, [w:] „Zeszyty Muzeum Stutthof” nr 14, Muzeum Stutthof w Sztutowie, 2016.
•     Orski Marek, Sprawiedliwość czy zemsta?, [w:] „30 dni”, nr 4 (30), 2001.
•     Potocka Maria Anna, Wilhelm Brasse. Fotograf. 3444. Auschwitz 1940-1945,  Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie, Kraków 2011.
•     Schwarz Gudrun, Żony SS-manów. Kobiety w elitarnych kręgach Trzeciej Rzeszy, Prószyński i S-ka, Warszawa 2016.
•     Setkiewicz Piotr, Nie poczuwam się do żadnej winy. Zeznania esesmanów z załogi KL Auschwitz w procesie przed Najwyższym Trybunałem Narodowym w Krakowie, Oświęcim 2016.
•     Setkiewicz Piotr, Aussenkommando SS-Sola Hütte, [w:] „Zeszyty Oświęcimskie” nr 25, Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, Oświęcim 2009. 
•     Smith Lyn, Holokaust. Prawdziwe historie ocalonych, Wydawnictwo RM, Warszawa 2017.
•     Smoleń Kazimierz, Cegłowska Teresa, Czech Danuta, Iwaszko Tadeusz, Jarosz Barbara, Kiedzryńska Wanda, Polska Irena, Aby świat się dowiedział... Nielegalne dokumenty z obozu Ravensbrück, Wydawnictwo Państwowego Muzeum w Oświęcimiu, Oświęcim 1980.
•     Stanuch Zbigniew, Golgota kobiet. Relacje więźniarek Ravensbrück i innych obozów koncentracyjnych ze zbiorów Polskiego Instytutu Źródłowego w Lund, Instytut Pamięci Narodowej, Szczecin 2018. 
•     Strebel Bernhard, „Przepaść nie do przebycia” - kompleks obozowy KL Ravensbrück, [w:] „Zeszyty Majdanka” t. XXIV, Państwowe Muzeum na Majdanku, Lublin 2008.
•     Strzelecka Irena, Głosy Pamięci 12: Kobiety w KL Auschwitz, Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, Oświęcim 2016.
•     Strzelecka Irena, Oddział kobiecy w męskim obozie macierzystym w Oświęcimiu, [w:] „Zeszyty Oświęcimskie” nr 20/1993.
•     Wachsmann Nikolaus, KL. Historia nazistowskich obozów koncentracyjnych, Świat Książki, Warszawa 2016.
•     Witek-Malicka Wanda, Czy to jest kobieta...? Obraz SS-Aufseherinnen we wspomnieniach Dzieci Oświęcimia, [w:] O współczesnych praktykach genderyzacji ciała, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2014.    

Pamiętniki, wspomnienia byłych więźniów, wywiady 

•     Abramowicz Zofia, Tak było, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1962.
•     Apostoł-Staniszewska Jadwiga, Nim zbudził się dzień, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1979.
•     Birenbaum Halina, Wołanie o pamięć, Wydawnictwo Państowego Muzeum Oświęcim-Brzezinka, Oświęcim 1999.  
•     Birenbaum Halina, Echa dalekie i bliskie: spotkania z młodzieżą, Fundacja Kultury Chrześcijańskiej ZNAK, Kraków 2001.
•     Brzosko-Mędryk Danuta, Niebo bez ptaków, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1969.
•     Brzosko-Mędryk Danuta, Mury w Ravensbrück, Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1979.
•     Brzosko-Mędryk Danuta, Czy świadek szuka zemsty?, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1983.
•     Ciosińska Irena, Po prostu miałam szczęście, Wydawnictwo Literackie, 1989.
•     Delbo Charlotte, Żaden z nas nie powróci, Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, Oświęcim 2002.
•     Dobaczewska Wanda, Kobiety z Ravensbrück, Warszawa 1946.
•     Dobaczewska Wanda, Społeczeństwo nie z tej ziemi, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 1979.
•     Fabierkiewicz-Szyrkowa Janina, Gdzie nie śpiewały ptaki, Książka i Wiedza, Warszawa 1972.
•     Grot Otylia, Gdy zabrakło miłości, Wydawnictwo Olsztyńskie Pojezierze, Olsztyn 1978.
•     Höss Rudolf, Autobiografia Rudolfa Hössa komendanta KL Auschwitz, Wydawnictwo Mireki, Kraków 2003.
•     Jezierska Maria, Biały efekt, [w:] „Zeszyty Oświęcimskie” nr 8, Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, Oświęcim 1964.
•     Kiedrzyńska Wanda, Ravensbrück, Książka i Wiedza, Warszawa 1965.
•     Kiedrzyńska Wanda, Ravensbrück. Wiersze obozowe, Związek Bojowników o Wolność i Demokrację, Warszawa 1961.
•     Kielar Wiesław, Anus Mundi, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1976.
•     Kocwa Eugenia, Ucieczka z Ravensbrück, Społeczny Instytut Wydawniczy ZNAK, Kraków 1969.
•     Kossak Zofia, Z otchłani, Wydawnictwo Pax, Warszawa 1958.
•     Krzyżanowska Zofia, Czarna flaga, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1978.
•     Lanckorońska Karolina, Wspomnienia wojenne, Wydawnictwo Znak, Warszawa 2001.
•     Lundholm Anja, Wrota piekieł. Ravensbrück, Ośrodek Karta, Warszawa 2014.
•     Mączka-Patkaniowska Zofia, Zeznania z bunkra, [w:] „Przegląd lekarski” nr 1/1965.
•     Musioł Józef, Świadkowie, Wydawnictwo Śląsk, Katowice 1979.
•     Numery mówią: Wspomnienia więźniów KL Auschwitz, Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice 1980.
•     Ostańkowicz Czesław, Czarna z komanda Bayer, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1958.
•     Ostańkowicz Czesław, Ziemia parująca cyklonem, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 1967.
•     Pankowski Marian, Moja SS-Rottenführer Johanna, [w:] „Fraza” nr 18, Rzeszów 1997.
•     Penson Joanna, Było, więc minęło, Dom Wydawniczy PWN, Warszawa 2016.
•     Perkowska-Szczypiorska Irena, Pamiętnik łączniczki, Czytelnik, Warszawa 1967.
•     Piątkowska Antonina, Wspomnienia oświęcimskie, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1977.
•     Piechowski Kazimierz, Byłem numerem... Historie z Auschwitz, Wydawnictwo Sióstr Loretanek, 2004.
•     Posmysz Zofia, Pasażerka, Krajowa Agencja Wydawnicza, Poznań 1988.
•     Przeczek Gustaw, Serce na kolczastych drutach: Wiersze z obozu koncenracyjnego Mauthausen-Gusen,  Czeski Cieszyn, 1946.
•     Rachwałowa Stanisława, Spotkanie z Marią Mandel, [w:] „Przegląd Lekarski Oświęcim” nr 1/1990.
•     Romanowiczowa Zofia, Przejście przez Morze Czerwone, Libella, Paryż 1960.
•     Rutkowska-Kurcyuszowa Maria, Kamyki Dawida. Wspomnienia, Unia, Katowice 2005.
•     Schönemann-Łuniewska Stanisława, Kobiety z całej Europy, [w:] Nowakowski Stanisław, Muzułman wraca do domu i inne pamiętniki więźniów hitlerowskich obozów koncentracyjnych, Krajowa Agencja Wydawnicza, Kraków 1985.
•     Szczawińska Wanda, Gienka i Gienia, [w:] „Miesięcznik Prowincjonalny”, nr 8/10, Radom 2002.
•     Stefania Perzanowska, Gdy myśli do Majdanka wracają, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1970.
•     Suszyńska-Bartman Maria, Nieświęte męczennice, Czytelnik, Warszawa 1971.
•     Szmaglewska Seweryna, Dymy nad Birkenau, Czytelnik, Warszawa 1955.
•     Wińska Urszula, Zwyciężyły wartości. Wspomnienia z Ravensbrück, Wydawnictwo Morskie Gdańsk, Gdańsk 1985.
•     Woźniakówna Michalina, Ravensbrück. Moje wspomnienia obozowe, Nakładem Związku Byłych Więźniów Politycznych w Poznaniu, Poznań 1946.
•     Wójcik Michał, Zofia Posmysz. Królestwo za mgłą, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków 2017. 
•     Wysznacka Maria, Bestie i ludzie. Ravensbrück-Szwecja: wspomnienia i wrażenia, Księgarnia Powszechna i Drukarnia Diecezjalna, Włocławek 1947.
•     Zaborek Dariusz, Czesałam ciepłe króliki. Rozmowa z Alicją Gawlikowską-Świerczyńską, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2014.
•     Żywulska Krystyna, Przeżyłam Oświęcim, Wydawnictwo: tCHu, 2011.


Albumy, wydawnictwa okolicznościowe, przewodniki

•     Audhuy Claire, L'Herminier Jeannette, Les robes grises: Dessins et manuscrits clandestins de Jeannette L'Herminier et Germaine Tillion réalisés au camp de Ravensbrück, Bibliothèque nationale et universitaire de Strasbourg, Musée de la Résistance et de la déportation de Franche-Comté, Strasbourg 2011. 
•     Gzella Alojzy Leszek, Jakby minęło już wszystko. Dokument i świadectwo. Wzruszające poezje Grażyny Chrostowskiej w 60. rocznicę śmierci w Ravensbrück 18 kwietnia 1942 r., Wydawnictwo GAL, Lublin 2002. 
•     Hronková Libuše, Nina Jirsíková. Vzpomínky tanečnice, Národní muzeum, Praha 2013.
•     Jeannin-Garreau Eliane, Les cris de la mémoire: Ravensbrück-Holleischen 1943-1945, Préface de Geneviève de Gaulle-Anthonioz, Paris 1994.
•     Krause-Schmitt, Krause Christine, Oczami tych, które przeżyły. Zwiedzanie Miejsca Przestrogi i Pamięci Ravensbrück, Wydawnictwo Wspólnoty Obozowej Ravensbrück/Koła Przyjaciół, Schmetterling Verlag, Stuttgart 2003.
•     Letourneau Jeanne, Clichés barbares. Mes récits de Ravensbrück. 1945-2005, 60e anniversaire de la libération des camps de déportation, Archives départementales du Maine-et-Loire, Angers 2005.
•     Pociłowska Zofia, Wiersze, Sangerhausen-Warszawa 2013.
•     Rougier-Lecoq Violette, Témoignages: 36 dessins à la plume: Ravensbrück, L'Auteur, 1975. 

Filmografia

•     Ostatni etap, reż. Wanda Jakubowska, 1947.
•     Pasażerka, reż. Andrzej Munk, 1963
•     Koniec naszego świata, reż. Wanda Jakubowska, 1964.
•     Eine Gefangene bei Stalin und Hitler, reż. Paul May, 1968.
•     Zapamiętaj imię swoje, reż. Siergiej Kołosow, 1974.
•     Playing for time, reż. Daniel Mann, 1980.
•     Zaproszenie, reż. Wanda Jakubowska, 1985.
•     Zastihla mě noc, reż. Juraj Herz, 1985.
•     Kornblumenblau, reż. Leszek Wosiewicz, 1988.
•     Lista Schindlera, reż. Steven Spielberg, 1993.
•     Życie jest piękne, reż. Roberto Benigni, 1997. 
•     Out of the Ashes, reż. Joseph Sargent, 2003.
•     Was bleibt?, reż. Gesa Knolle, Birthe Templin, 2008.
•     Pechmarie. Das Leben der Maria Mandl, reż. David Neumayr, 2014.
•     Za kratą są zielone drzewa, reż. Magdalena i Rafał Kołodziejczyk, 2018.
•     Where Hands Touch, reż. Amma Asante, 2018.
•     Przypadek Johanny Langefeld, reż. Władysław Jurkow / Gerburg Rohde-Dahl, 2019.
•     Správa, reż. Peter Bebjak , 2020.

Artykuły prasowe

•     Demczyszak Iwona, Umierając z głodu, planowała życie, miesięcznik „Pamięć.pl”, nr 5/2013.
•     Kisielewska Zuzanna, Bicze Hitlera, „Focus”, 20.07.2011.
•     Korus Jakub, Proszę państwa do baśni, „Newsweek Historia”, nr 4/2017.
•     Rigamonti Magdalena, Pasażerka, „Newsweek”, 19.12.2010.
•     Schreier Andreas, Alles Opfer; oder was?, „Die Tageszeitung”, nr 4482, 1.12.1994.
•     Schwarzgruber Małgorzata, Piękne bestie. Co sprawiło, że młoda dziewczyna zainteresowała się jedną z największych zbrodniarek?, „Polska Zbrojna”, 6.02.2011.
•     Zaborek Dariusz, Czesałam ciepłe króliki, „Wysokie Obcasy”, 24.12.2011.
•     Zaborek Dariusz, Kobiety z Ravensbrück, „Wysokie Obcasy”, 26.12.2011.


Publikacje internetowe

•    I trzeba było żyć... Kobiety w KL Ravensbrück, Muzeum Niepodległości, Warszawa 2012.
•    Schäfer Silke, Zum Selbstverständnis von Frauen im Konzentrationslager. Das Lager Ravensbrück, Technische Universität Berlin, Berlin 2002. 

Materiały audiowizualne

•     Słuchowisko Pasażerka z kabiny 45, reż. Jerzy Rakowiecki, Teatr Polskiego Radia, 1959.
•     Opera Pasażerka, reż. Mieczysław Weinberg, Teatr Wielki Opera Narodowa, Warszawa 2010.
•     Reportaż The Passenger by Zofia Posmysz in Yekaterinburg. Behind the scenes, Culture.pl, YouTube, 2016.
•     Mruk Grzegorz, Okruchy wspomnień. Wywiad ze Stanisławą Osiczko, YouTube, 2017.
•     Projekt edukacyjny O tym nie można zapomnieć... Spotkania z kobietami, które przeszły piekło Ravensbrück, Instytut Pamięci Narodowej, 2013-2018.
•     Kronika wyzwolenia obozu Bergen-Belsen, British Pathé, 1945.


Strony internetowe

 --- Miejsca i Muzea Pamięci

•     Mahn- und Gedenkstätte Ravensbrück | ravensbrueck-sbg.de 
•     Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau | auschwitz.org
•     Miejsce Pamięci i Muzeum Majdanek | majdanek.eu
•     Muzeum Stutthof w Sztutowie | stutthof.org
•     Muzeum Więzienia Pawiak | muzeum-niepodleglosci.pl/pawiak
•     Orte der Erinnerung 1933-1945 | orte-der-erinnerung.de
•     United States Holocaust Memorial Museum | ushmm.org
•     Ghetto Fighters' House | gfh.org.il

 --- Instytucje

•     Das Internationale Ravensbrück-Komitee | irk-cir.org
•     Ravensbrück Archive - Lund University Library | ub.lu.se  
•     Instytut Pamięci Narodowej | ipn.gov.pl
•     Muzeum II Wojny Światowej | muzeum1939.pl
•     Imperial War Museums | iwm.org.uk
•     Rodzina Więźniarek Ravensbrück | rodzinaravensbruck.pl
•     Dom Spotkań z Historią | dsh.waw.pl
•     Ośrodek Karta | karta.org.pl
•     Zapisy Terroru | zapisyterroru.pl
•     Archiwum Cyfrowe Arolsen | arolsen-archives.org
•     Niemiecki Instytut Historyczny w Warszawie | dhi.waw.pl
•     Haus der Wannsee-Konferenz | ghwk.de
•     Topographie des Terrors | topographie.de 
•     Kurt und Herma Römer Stiftung | kurt-und-herma-roemer-stiftung.de

---Projekty edukacyjne 

•     Unbekannte Orte. Ravensbrück | unbekanntes-ravensbrueck.de
•     Death Camps Memorial Site | deathcampsmemorialsite.com
•     Holocaust Narrative Art & Visual Storytelling | holocaustgraphicnovels.org
•     Saving the Rabbits of Ravensbrück | rememberravensbruck.com
•     Sub Camps of Auschwitz | subcamps-auschwitz.org 
•     Truth about camps | truthaboutcamps.eu
•     Bergen-Belsen History | bergenbelsen.co.uk
•     FKL Ravensbrück: Perspektywy pamięci | ravensbruck.pl
•     Wiedersehen mit Eberswalde - Hier gibt es keinen Hass mehr | eisenspalterei.de

Zdjęcia archiwalne i fotosy filmowe

•     Fototeka Narodowa | fototeka.fn.org.pl
•     Kulturen i Lund | carl.kulturen.com
•     SS-Kriegsberichter Archive | kriegsberichter-archive.com



Komentarze

Popularne posty:

Translate