RAVENSBRÜCK

Obóz koncentracyjny dla kobiet Ravensbrück

(1939-1945)
Zarys historii i plan sytuacyjny Miejsca Pamięci [www]

W 1939 roku w pruskiej wiosce Ravensbrück koło kurortu Fürstenberg w dawnej Meklemburgii na zlecenie SS powstał największy na niemieckim terytorium obóz koncentracyjny dla kobiet. Wiosną 1939 roku do Ravensbrück trafiły pierwsze więźniarki z obozu koncentracyjnego Lichtenburg. W kwietniu 1941 roku stworzono tu obóz dla mężczyzn, który również podlegał komendantowi obozu kobiecego. W czerwcu 1942 roku w bezpośrednim sąsiedztwie powstał tak zwany »prewencyjny obóz młodzieżowy Uckermark«, dla młodych kobiet i dziewcząt. Obóz kobiecy do 1945 roku sukcesywnie powiększano. SS zlecało budowę coraz większej liczby więźniarskich baraków, a jesienią 1942 roku dodatkowo postawiono namiot.

Na terenie otoczonym obozowym murem powstał »Industriehof«, kompleks przemysłowy z zakładami, w których produkcja bazowała na tradycyjnych zajęciach kobiecych, jak szycie, tkanie czy wyplatanie. W pobliżu obozu firma Siemens & Halske wybudowała 20 hal produkcyjnych, w których późnym latem 1942 roku zaczęto przymusowo zatrudniać więźniarki. W czasie wojny na terenie całych Niemiec powstało ponad 40 podobozów, w których więźniarki Ravensbrück zmuszane były do niewolniczej pracy.

Rejestr więźniów za lata 1939-1945 obejmuje ok. 132 tys. kobiet i dzieci, 20 tys. mężczyzn oraz ok. 1 tys. dziewcząt. Do Ravensbrück deportowano przedstawicieli ponad 40 narodowości, m.in. Żydów oraz Sinti i Romów. Liczba ofiar sięga dziesiątek tysięcy zamordowanych, zmarłych z głodu, chorób, w wyniku eksperymentów medycznych. W ramach akcji »14 f 13« mordowano więźniarki i więźniów uznanych za ułomnych bądź niezdolnych do pracy. Wraz z nimi w komorze gazowej »Zakładu Leczniczo-Opiekuńczego Bernburg« ginęli również Żydzi. U schyłku 1944 roku w obozie Ravensbrück, w jednym z baraków obok krematorium, SS uruchomiło prowizoryczną komorę gazową. Od stycznia do kwietnia 1945 zamordowano tutaj 5-6 tys. więźniów.

Krótko przed końcem wojny w wyniku akcji Międzynarodowego oraz Szwedzkiego i Duńskiego Czerwonego Krzyża ewakuowano do Szwecji, Szwajcarii i Francji ok. 7,5 tys. więźniarek. Zgodnie z rozkazem Himmlera komendant Fritz Suhren zarządził ewakuację obozu. Ponad 20 tys. więźniarek i więźniów popędzono w wielu kolumnach marszowych na północny zachód. 30 kwietnia 1945 roku obóz Ravensbrück został wyzwolony przez Armię Czerwoną. Znajdowało się w nim ok. 2 tys. chorych. Dla większości kobiet, mężczyzn i dzieci wyzwolenie nie oznaczało kresu gehenny. Wiele osób zmarło w najbliższych tygodniach, miesiącach i latach, a inni ocaleni przez dziesięciolecia odczuwali tragiczne skutki pobytu w obozie.

Tekst: www.ravensbrueck-sbg.de

Zdjęcia/ilustracje: Joanna Czopowicz

Historia miasta Fürstenberg/Havel
www.fuerstenberger-seenland.de

Wodne Miasto Fürstenberg/Havel - odcinek 1

Czerwony pociąg niemieckich kolei regionalnych sunie płynnie wzdłuż niekończących się łąk i lasów, gdzieniegdzie przedzielonych niewielkimi skupiskami niskich domów. W niecałą godzinę po wyjechaniu z Berlina, za oknem widać migoczące w słońcu jeziora. To Pojezierze Brandenburskie. Pociąg hamuje, a oczom pasażerów ukazuje się niewielki, czerwony budynek stacji, na którym można przeczytać nazwę: Fürstenberg (Havel).

Pasażerowie biorą swoje bagaże i opuszczają pociąg, dalej każdy idzie już w swoim kierunku. Raz do roku i ja staję na tej stacji. Wsiadam na rower i przejeżdżam przez ciche centrum miasta, mijam kościół i rynek… Myślę o tym, jaki jest Fürstenberg, miasto w cieniu obozu?

Wodne Miasto Fürstenberg/Havel - odcinek 2

Jest w Fürstenbergu czas smutku i czas radości. Wiele tysięcy osób przywieziono w to miejsce siłą i zostali tu już na zawsze - ich imiona zapisano na wodzie...

Gudrun Appel, burmistrzyni miasta Fürstenberg, tymi słowami przemawiała w 50. rocznicę wyzwolenia Ravensbrück: "Gdy czcimy dzisiaj pamięć tysiąca kobiet, dzieci i mężczyzn, którzy nie przeżyli obozu w Ravensbrück, moje myśli skierowane są na słowa ‘Rozmyślać i oddawać hołd pamięci, wspominać i czcić’. Nasze miasto Fürstenberg i obóz koncentracyjny Ravensbrück - tutaj krzyżowały się drogi ludzi różnej narodowości. Zadanie mieszkańców naszego miasta powinno polegać na zachęceniu młodzieży do aktywnego przemyślenia otaczającej je historii, aby możliwe było życie w porozumieniu między narodami, życia bez nienawiści rasowej".

Wodne Miasto Fürstenberg/Havel - odcinek 3

Po sześciu latach koszmaru dla tysięcy więźniarek obozu Ravensbrück, dzień 30 kwietnia 1945 roku oznaczał definitywne wyzwolenie spod hitlerowskiej okupacji. Pierwsi radzieccy żołnierze, przekroczyli bramę dawnego lagru na motorach. Widok tysięcy wynędzniałych kobiet musiał być dla nich niemałym szokiem. Także niemiecka ludność cywilna mogła na własne oczy zobaczyć prawdę o obozie po drugiej stronie jeziora Schwedt...

Wodne Miasto Fürstenberg/Havel - odcinek 4

Fürstenberg nad Hawelą to miasto wyjątkowe. Dla Polaków to miejsce jest szczególnie ważne. To tutaj, w północnej Brandenburgii, nad brzegiem jeziora Schwedt, znajduje się kawałek niemieckiej ziemi nasączony polską krwią… To miejsce dziś nas jednoczy oraz każe pamiętać o trudnej, mrocznej przeszłości. Historii nie zmienimy, jednak możemy wspólnie budować jaśniejszą przyszłość, oddając hołd tym, których życie minęło bezpowrotnie w murach obozu Ravensbrück.