Kim jest piękna nadzorczyni z "Ostatniego Etapu"?

Kim jest piękna nadzorczyni z "Ostatniego Etapu"?

Film "Ostatni Etap" w reżyserii Wandy Jakubowskiej, więźniarki obozu Auschwitz, był pierwszym powojennym filmem fabularnym szczegółowo pokazującym wydarzenia jakie rozgrywały się w cieniu dymiących krematoriów. "Ostatni Etap" to film wyjątkowy pod każdym względem! Przede wszystkim sceny kręcono już w 1946 roku, można powiedzieć - na bieżąco - tuż po wyzwoleniu obozu. Wygląd obozu kobiecego w Birkenau w 1946 roku był praktycznie niezmieniony od chwili, gdy nieco ponad rok wcześniej baraki opuścili ostatni więźniowie. Tak samo większość kostiumów noszona przez setki statystów-więźniów była oryginalna. Obozowe pasiaki były autentycznymi strojami więźniarek z czasów wojny. Podobno, jak mówili statyści (w większości mieszkańcy miasta Oświęcim), na niektórych wciąż widać było zaschniętą krew... 

Warto też mieć na uwadze pewien szczegół historyczny. Prawdziwi oprawcy z obozu Auschwitz, w tym sadystyczne nadzorczynie SS jak Maria Mandl czy Therese Brandl w czasie kręcenia tego filmu, byli osadzeni w więzieniu na Montelupich w Krakowie czekając na proces sądowy! Czy byli świadomi, że na terenie dawnego obozu kręcone są hiperrealistyczne sceny z ich niedawnego życia - o tym nie wiadomo...

W filmie zadbano o każdy szczegół, który mógłby przybliżyć widzom prawdziwy wygląd obozu w Birkenau. Począwszy od scen kręconych w poobozowych budynkach, aż po misternie wykonane... fryzury nadzorczyń! Co najważniejsze - w filmie "Ostatni Etap" zachowano prawidłowość językową każdej z wybranych grup osób. Polskie więźniarki mówią po polsku, rosyjskie po rosyjsku, a Niemcy z załogi SS oczywiście po niemiecku. Brakuje napisów, dlatego też ze względu na słabą jakość obrazu i dźwięku niekiedy trudno jest zrozumieć o czym rozmawiają postacie na filmie.

Maria Kaniewska i Janina Marisówna jako nadzorczynie SS w filmie "Ostatni Etap"

Moją uwagę zwróciła postać młodej nadzorczyni, prawdopodobnie w filmie aktorka odgrywa rolę kierowniczki bloku. Piękna twarz młodej kobiety o nieco zalotnym spojrzeniu wyraźnie przykuwa wzrok, zwłaszcza w scenach, gdzie na drugim planie stoją rzędy wynędzniałych kobiet w pasiakach. Nadzorczynię można zobaczyć już w pierwszej scenie, kiedy idzie wzdłuż szeregu więźniarek i nakłada na cały blok karę "stójki". Odkąd "Fototeka Narodowa" uruchomiła stronę ( fototeka.fn.org.pl ) z archiwalnymi zdjęciami z polskich planów filmowych, można bardzo dokładnie przyjrzeć się aktorom występującym w filmie "Ostatni Etap", także na kilku zdjęciach widać młodą nadzorczynię. Odszukałam informację o aktorce, grającej postać tej nadzorczyni - w filmie przewijają się przede wszystkim trzy sylwetki nadzorczyń SS: Marii Mandl, którą zagrała młodziutka, 20-letnia Aleksandra Śląska, nadzorczyni Margot Drechsler - w tej roli wystąpiła Maria Kaniewska oraz anonimowej kierowniczki bloku - z rolą 22-letniej Janiny Marisówny (Janiny Maris), której nazwisko w napisach końcowych podano z błędnym zapisem "Morrisówna".

Janina Marisówna jako nadzorczyni SS w filmie "Ostatni Etap"

Jeśli wpisze się w internetową przeglądarkę hasło "Janina Marisówna" można odszukać niezwykłe informacje dotyczące osoby tej młodziutkiej dziewczyny. Otóż w czasie wojny Marisówna była... aktorką teatralną! Jak podaje "Encyklopedia teatru polskiego" w 1944 roku Marisówna wystąpiła w kilku sztukach teatralnych w Warszawie. Już w maju 1945 roku przeniosła się na stałe do Poznania, gdzie została aktorką Teatru Polskiego i regularnie występowała na jego deskach aż do późnych lat 70. Jej nazwisko nie jest może znane szerszemu kręgu odbiorców, dla mnie samej "odkrycie" tej osoby było dużym zaskoczeniem! Inaczej potoczyły się losy Aleksandy Śląskiej, która zagrała postać nadzorczyni Lizy w głośnym filmie "Pasażerka" w reżyserii Andrzeja Munka w 1963 roku. Jednak warto wiedzieć, że te dwie młode aktorki, dopiero co rozpoczynające w 1946 roku swoją karierę sceniczną, spotkały się na planie filmu "Ostatni Etap" w roli nadzorczyń SS.

Janina Maris z ojcem przy afiszu reklamowym
w czasie Powstania Warszawskiego w 1944 roku

Jeszcze inną, równie ciekawą informacją dotyczącą Janiny Marisówny jest jej udział w Powstaniu Warszawskim w 1944 roku. Zachowało się archiwalne zdjęcie przedstawiające Janinę Marisównę oraz jej ojca, Adama Tomiaka, stojących przy polskim afiszu reklamowym na ulicy Muranowskiej w Warszawie latem 1944 roku. Janina Maris pełniła funkcję sanitariuszki (zgrupowanie AK "Żywiciel"), co widać po białej opasce na jej ramieniu. Fotografię wykonał brat Janiny, Edward Tomiak. Tym bardziej może dziwić fakt, że dziewczyna, która brała czynny udział w Powstaniu oraz doświadczyła okrucieństwa ze strony Niemców, po wojnie zgodziła się zagrać rolę niemieckiej nadzorczyni... Mimo to, udało jej się stworzyć jedną z najbardziej przekonujących sylwetek nadzorczyni, jaką kiedykolwiek pokazano w filmie fabularnym.

Janina Marisówna jako nadzorczyni SS w filmie "Ostatni Etap"

Zobacz też: