Lüneburg: die Geschichte der städtischen MTV-Halle

 

MTV-Halle w Lüneburgu to miejsce, którego historia łączy w sobie codzienność sportową i kulturalną miasta z jednym z najbardziej przełomowych momentów powojennej sprawiedliwości. Budynek powstał w 1880 roku dzięki staraniom członków Männer-Turnverein. Był dumą lokalnej społeczności, symbolem aktywności obywatelskiej i miejscem, gdzie mieszkańcy spotykali się nie tylko na ćwiczeniach gimnastycznych, ale również podczas koncertów, przedstawień i balów. W XIX i na początku XX wieku sala tętniła życiem, będąc prawdziwym centrum miejskiej wspólnoty.

Przez 20 lat członkowie klubu gimnastycznego Männer-Turnverein Lüneburg, założonego w 1848 roku, walczyli o budowę sali gimnastycznej w swoim mieście. Już w 1860 roku klub podjął odpowiednią uchwałę, ale trudno było przekonać władze miasta do tego pomysłu, a ponadto brakowało środków finansowych na budowę – opowiada Ingrid Horn, która od dziesięcioleci zajmuje się historią klubu MTV Treubund.

Po latach bezowocnych rozmów wiosną 1876 roku członkowie klubu stracili cierpliwość: w czterostronicowym dodatku do gazety "Lüneburgsche Anzeigen" gimnastycy szczegółowo przedstawili swoją sprawę szerokiej opinii publicznej. "Najpokorniejsza prośba komitetu ds. budowy sali gimnastycznej, powołanego przez lokalny męski klub gimnastyczny, dotycząca budowy sali wraz z wyposażeniem, służącej zarówno interesom miasta, jak i klubu" – czytamy w niej.

Apel do opinii publicznej przyniósł efekty i nagle wszystko potoczyło się bardzo szybko: pod koniec 1876 roku magistrat miasta Lüneburg podjął decyzję o budowie hali. Klub MTV udostępnił teren budowlany na skraju Roten Feld i przeznaczył 9000 marek niemieckich na koszty budowy. Powstała „hala nie tylko do uprawiania gimnastyki”, opowiada Ingrid Horn. W hali odbywały się zajęcia sportowe dla szkół i klubów, była ona miejscem wielkich zawodów dla gimnastyków, gimnastyczek, tenisistów stołowych, lekkoatletów i piłkarzy ręcznych.

Hala MTV była miejscem balów maskowych, a także salą teatralną i koncertową. Śpiewała tu słynna piosenkarka z Lüneburga, Charlotte Huhn, która później występowała w Metropolitan Opera w Nowym Jorku. "Hala MTV była dla Lüneburga czymś w rodzaju ratusza", mówi Ingrid Horn.

Pobierz dokument opisujący historię MTV-Halle.
Tekst w języku niemieckim:

Die Geschichte der städtischen MTV-Halle (pdf)

Wojna nadała temu miejscu inny wymiar. Podczas I wojny światowej hala służyła jako jadalnia dla żołnierzy, a w czasie II wojny została przeznaczona na magazyn i schronienie dla uchodźców. To, co miało być przestrzenią sportu i kultury, stało się częścią wojennej codzienności. Jednak najbardziej dramatyczna i symboliczna karta historii MTV-Halle została zapisana w 1945 roku. To właśnie tutaj Brytyjczycy urządzili salę sądową, by przeprowadzić proces członków załogi obozu Bergen-Belsen.

Od września do listopada 1945 roku sala gimnastyczna zmieniła się w scenę jednego z pierwszych procesów zbrodniarzy wojennych na ziemiach niemieckich. Oskarżeni nosili białe opaski z numerami ułatwiającymi ich identyfikację. Na ławie oskarżonych zasiedli zarówno wysocy rangą esesmani, jak i kobiety - strażniczki SS, w tym te z Auschwitz i Bergen-Belsen. Proces wzbudzał ogromne emocje, relacjonowali go dziennikarze z całego świata. Świadkowie opowiadali o koszmarze życia w obozie, a opinia publiczna mogła po raz pierwszy usłyszeć tak bezpośrednie świadectwa zbrodni. Wyroki były surowe: jedenastu skazanych, w tym komendant Josef Kramer i kilka strażniczek, otrzymało karę śmierci, inni wyroki więzienia, a część oskarżonych uniewinniono.

Dla miasta Lüneburg proces ten stał się wydarzeniem, które na zawsze wpisało się w jego dzieje. Zwykła sala gimnastyczna, zbudowana z myślą o lokalnym sporcie, stała się miejscem, gdzie historia światowa spotkała się z historią lokalną. To tutaj po raz pierwszy próbowano zmierzyć się ze skalą nazistowskich zbrodni i wyznaczyć ramy sprawiedliwości wobec nieludzkich czynów.

W latach siedemdziesiątych XX wieku w Lüneburgu pojawiły się nowe plany urbanistyczne, które zakładały, że przez teren dawnej sali gimnastycznej MTV-Halle przebiegać będzie nowy układ drogowy miasta. Decyzja ta wzbudziła duże emocje, bo hala nie była zwykłym budynkiem, miała swoją bogatą historię, a przede wszystkim to właśnie tam w 1945 roku toczył się proces zbrodniarzy z Bergen-Belsen.

W 1974 roku, prawie 100 lat po podjęciu decyzji o budowie hali, rozpoczęła się "ostatnia i prawdopodobnie najsmutniejsza i najmroczniejsza karta w historii hali MTV", jak twierdzi Ingrid Horn. Aby połączyć nową dzielnicę Kaltenmoor z miastem, zaplanowano budowę czteropasmowej drogi – na drodze stała hala MTV. Wszelkie protesty były daremne, nawet petycja skierowana do komisji petycyjnej parlamentu krajowego.

Mieszkańcy i lokalne organizacje sprzeciwiali się rozbiórce, starając się ocalić miejsce, które było częścią historii Lüneburga i symbolicznym świadkiem powojennego wymiaru sprawiedliwości. Ich protesty jednak nie odniosły skutku. 16 lutego 1976 roku rozpoczęto rozbiórkę budynku, a przestrzeń, która kiedyś tętniła życiem sportowym i później stała się sceną historycznego procesu, została bezpowrotnie utracona.

Na miejscu wzniesiono budynek handlowy, w którym mieściła się kręgielnia. Jednak i on nie przetrwał próby czasu, został rozebrany w kolejnych latach. Dziś nie ma już śladu po samej hali ani po jej powojennym następcy, pozostała jedynie pamięć i lokalne upamiętnienia, które przypominają o wyjątkowej roli tego miejsca.

MTV Treubund otrzymało nową siedzibę przy Uelzener Straße, gdzie w 1982 roku zbudowano klub, a później halę.

Dziś sama MTV-Halle nie istnieje, ale jej historia nadal żyje w pamięci miasta i w świadomości historyków. W Lüneburgu można znaleźć tablice i miejsca pamięci przypominające o tym, że właśnie tam odbył się proces Bergen-Belsen. To wydarzenie uświadamia, jak zwykłe miejsca mogą stać się niezwykłymi świadkami i uczestnikami przełomowych chwil historii.

Fragmenty artykułu: MTV-Halle wird 140 Jahre alt

Zobacz też: