Źródła i materiały naukowe: bibliografia

Źródła naukowe czyli skąd czerpać wiedzę o nadzorczyniach SS?

Przez 10 lat odkąd zaczęłam na poważnie interesować się tematem niemieckich sprawczyń z obozów koncentracyjnych, zgromadziłam pokaźny zbiór książek, gazet, artykułów naukowych, wycinków, skanów, zdjęć, albumów dotyczących zagadnień Holokaustu. W Polsce temat strażniczek SS wciąż jest niezbadany, brakuje osób, które chciałyby włączyć kobiety-zbrodniarki do swoich badań.

Trudno jest stwierdzić dlaczego w środowisku badaczy Zagłady nadzorczynie są pomijane lub przemilczane. Gudrun Schwarz, niemiecka historyczka wymyśliła nawet określenie, które odpowiada temu zjawisku: "wyparte sprawczynie". Kobiety-zbrodniarki są rzeczywiście w pewien specyficzny sposób wyparte z kręgu badań historycznych. Może historycy-mężczyźni mają problem, jak podejść do tego tematu? Jak ukazać te kobiety? Bo z jednej strony były to młode dziewczyny, ledwie co ukończyły szkołę, a już włożono im pejcze w dłonie, z drugiej strony popełniały jawną zbrodnię - z własnej woli lub pod przymusem brały udział w procesie masowej eksterminacji.

Poszukując źródeł naukowych, których brakowało w polskiej bibliografii, zaczęłam przeglądać zasoby niemieckie i ze zdziwieniem odkryłam, że od lat 90. w Niemczech pojawiło się całkiem sporo publikacji o kobietach-sprawczyniach. Można byłoby pomyśleć, że to dość późno, patrząc kiedy skończyła się wojna... Dopiero po 50 latach niemieccy historycy zaczęli publikować teksty o żeńskich załogach pomocniczych?

Podobnie jak w Polsce, tak w Niemczech trwał wieloletni proces przetrawienia traumatycznej przeszłości. Przełomowym artykułem okazał się tekst Gudrun Schwarz z 1994 roku "SS-Aufseherinnen in den nationalsozialistischen konzentrationslagern". Od tego czasu, w miarę systematycznie ukazywały się artykuły lub publikacje książkowe, w których poruszany był temat nadzorczyń. Był to duży krok Niemców w rozliczaniu swojej przeszłości i zaakceptowaniu faktu, że tysiące młodych Niemek brało czynny udział w nazistowskiej polityce. Obecnie w Niemczech jest kilku historyków i badaczy, którzy zajmują się tematem sprawczyń, a są to: dr Gudrun Schwarz, dr Johannes Schwartz, dr Simone Erpel, dr Elissa Mailänder i Kathrin Kompisch.

W Polsce ukazało się kilka ciekawych artykułów naukowych o nadzorczyniach. Niestety są to bardzo krótkie teksty i nie wyczerpują w pełni tematu. W niektórych są nawet błędy merytoryczne. Jeśli miałabym podać nazwiska polskich historyków Zagłady, których prace naukowe dotyczą sprawców byliby to: dr Piotr Setkiewicz z Muzeum Auschwitz oraz prof. Aleksander Lasik z Uniwersytetu w Bydgoszczy, który od dziesięcioleci bada temat nazistowskich zbrodniarzy, a jego dorobek naukowy jest znany w kręgach historyków także za granicą. Na polskim rynku wydawniczym pojawiło się też kilka tytułów, które są przedrukiem z niemieckich książek, np. "Sprawczynie" Kompisch, jednak pierwotnie książki te wydane zostały w Niemczech w latach 2000-2008 i zawierają nieaktualne dane. Tym bardziej ucieszyła mnie informacja o nowej publikacji dotyczącej nadzorczyń z Ravensbruck autorstwa Johannesa Schwartz, która ukaże się w marcu 2018 roku. 

Aby mieć dostęp do książek naukowych autorstwa osób, które wymieniłam powyżej, trzeba sprawdzać zasoby biblioteczne - ja w tym celu założyłam konta w największych bibliotekach w Warszawie: Bibliotece na Koszykowej, Bibliotece Narodowej oraz Bibliotece UW. Nie miałam większych problemów aby zdobyć wybrane książki. Pomocny może się okazać Niemiecki Instytut Historyczny w Warszawie, który także ma dość dobrze zaopatrzony księgozbiór, a także Instytut Goethego, w którym znalazłam jedną z książek z artykułem Gudrun Schwarz o nadzorczyniach. Warto odwiedzać, jeśli ma się taką możliwość, archiwa Miejsc Pamięci, np. w Oświęcimiu i na Majdanku w Lublinie oraz placówki IPN.

W swojej prywatnej kolekcji mam większość niemieckojęzycznych artykułów o nadzorczyniach, jeśli nie w postaci książek, to skanów, zdjęć lub ksero. Dzięki temu moja praca może być poparta rzetelnymi źródłami naukowymi, a ja sama mogę mieć pewność, że wszystko to, o czym piszę jest zgodne z prawdą historyczną. 

Źródła naukowe, z których korzystam przygotowując książkę o nadzorczyniach możesz zobaczyć na moim forum: Bibliografia [książki, artykuły, zbiory]