80. rocznica wyzwolenia obozu Ravensbrück

30 kwietnia 1945 roku żołnierze Armii Czerwonej wyzwolili obóz koncentracyjny Ravensbrück - jedyny w III Rzeszy obóz stworzony specjalnie dla kobiet. KL Ravensbrück był jednym z największych miejsc kaźni Polek w czasie II wojny światowej. Szacuje się, że życie straciło w nim ok. 17-20 tys. polskich kobiet.

Erinnerung an 80. Jahrestag der Befreiung vom Nationalsozialismus
Źródło: rbb, YouTube

W uroczystościach upamiętniających 80. rocznicę wyzwolenia obozu Ravensbrück wzięła udział Hanna Wróblewska, ministra kultury i dziedzictwa narodowego, która złożyła wieńce przed pomnikiem die Tragende („Kobieta Dźwigająca”) i przy Ścianie Narodów. Podczas obchodów odsłonięto także nowe upamiętnienie polskich więźniarek w formie tablicy pamiątkowej z figurką Matki Boskiej z Dzieciątkiem. W wydarzeniu uczestniczyli również Claudia Roth, minister stanu, pełnomocniczka rządu RFN ds. kultury i mediów oraz Tobias Dünow, sekretarz stanu ds. nauki, badań naukowych i kultury w Brandenburgii.

80. rocznica wyzwolenia obozu Ravensbrück to dobry moment, by przypomnieć o odwadze i solidarności więźniarek – kobiet, które mimo dramatycznych warunków potrafiły wspierać się nawzajem i zachować godność. Dziś oddajemy hołd więźniarkom Ravensbrück – za ich odwagę i świadectwo. Ich historie przypominają, jak ważne jest przeciwstawianie się niesprawiedliwości i budowanie świata, w którym podobne tragedie nigdy się nie powtórzą. Zachowanie pamięci to nie tylko wspominanie przeszłości – to zobowiązanie do budowania lepszej przyszłości. Powinniśmy nie tylko słuchać historii, ale również aktywnie działać: edukować młodzież, dokumentować świadectwa, wspierać inicjatywy, które przypominają o konieczności poszanowania godności ludzkiej i sprzeciwu wobec przemocy – mówiła Hanna Wróblewska, ministra kultury i dziedzictwa narodowego.

Ravensbrück - historia kobiecego obozu koncentracyjnego

Obóz powstał w listopadzie 1938 roku na rozkaz Heinricha Himmlera, jako jedyny w III Rzeszy obóz stworzony specjalnie dla kobiet. W 1941 roku powstała również męska część obozu, lecz jego rdzeniem pozostał kompleks kobiecy.

Przez siedem lat funkcjonowania przez bramy obozu przeszło około 130 tys. kobiet i dzieci z ponad 40 państw, z czego aż 36% stanowiły Polki. Do Ravensbrück kierowano m.in. Polki służące w Armii Krajowej (zwłaszcza walczące w Powstaniu Warszawskim) oraz w innych konspiracyjnych organizacjach, ale też ukrywające Żydów, schwytane podczas łapanek czy skazane za działalność „antyniemiecką”. Wśród nich znalazły się m.in. Wanda Półtawska (lekarz psychiatra), Krystyna Zaorska (artystka, autorka rysunków z obozu), Zofia Pociłowska (rzeźbiarka), Maria Hiszpańska-Neumann (graficzka, ilustratorka) czy Karolina Lanckorońska (arystokratka, historyk sztuki).

Funkcjonariusze III Rzeszy wykorzystywali więźniarki Ravensbrück do niewolniczej pracy. Pracowały ponad siły w obozowych warsztatach, zakładach przemysłowych SS i w firmach prywatnych. Nieustanny terror był codziennością. Kobiety bito, poniżano i głodzono. Wyjątkowo okrutny los spotkał część polskich więźniarek, które stanowiły największą grupę poddaną pseudomedycznym eksperymentom. Niemieccy lekarze dokonywali na nich przeszczepów tkanek, zakażali ich rany m.in. bakteriami wywołującymi groźne zakażenia, testowali reakcje na eksperymentalne leki czy też symulowali leczenie ran bojowych, związanych z wprowadzaniem do organizmów ciał obcych i obserwacją procesu gojenia.

Kilka tygodni przed końcem wojny część więźniarek została zwolniona z obozu i przetransportowana do Szwecji, dzięki wstawiennictwu hrabiego Folke Bernadotta ze Szwedzkiego Czerwonego Krzyża. 30 kwietnia 1945 roku obóz został zajęty przez Armię Czerwoną. Wolności doczekało jednak niewiele więźniarek. Większość z nich zginęła w ostatnich tygodniach wojny, często w wyniku tzw. marszów śmierci. Szacuje się, że w obozie życie straciło od 50 do 90 tys. osób, w tym ok. 17-20 tys. Polek.

Po wojnie Ravensbrück stał się jednym z najważniejszych miejsc pamięci o kobiecej martyrologii w czasie II wojny światowej. Po zjednoczeniu Niemiec w 1990 roku opiekę nad obozem zaczęła sprawować Fundacja Brandenburgische Gedenkstätten, która odpowiada za jego konserwację, opracowanie dokumentacji i rozwój badań naukowych.

Info: 80. rocznica wyzwolenia obozu KL Ravensbrück [gov.pl]

Zdjęcia wykonałam 4 maja 2025 roku.