"Zastihla mě noc" - Film o obozie Ravensbrück

Wizerunek nadzorczyń w filmach fabularnych

Chciałabym napisać pokrótce o filmach fabularnych, w których pojawiły się sylwetki nadzorczyń SS. Kiedy szukałam informacji dotyczących wyglądu nadzorczyń, wizerunek obozowych strażniczek odnalazłam w wielu polskich filmach, takich jak "Ostatni etap" (1947) czy sławna "Pasażerka" (1963) oraz w polsko-rosyjskiej produkcji "Zapamiętaj imię swoje" (1974) czy w filmie "Zaproszenie" (1985). Postacie nadzorczyń można zobaczyć także w jednym z najbardziej znanych filmów o Zagładzie, tym razem amerykańskiej produkcji, pod tytułem "Lista Schindlera" z 1993 roku.

Jeśli miałabym wskazać film, gdzie nadzorczynie wyglądały najbardziej przekonująco, byłby to film "Ostatni etap". Nadzorczynie w tym filmie są brutalne i bezwzględne, do więźniarek odzywają się po niemiecku, biją je i kopią. Kostiumy są wykonane bardzo realistycznie i gdyby nie świadomość, że ogląda się powojenny film, można byłoby niektóre ujęcia (kręcone głównie na terenie dawnego obozu kobiecego w Birkenau) wziąć za autentyczne fotografie z przeszłości.

Warto też wspomnieć o czechosłowackim filmie z 1985 roku "Zastihla mě noc". Według mnie, to właśnie ten film jest najbardziej wymowny w scenach ukazujących obóz. Reżyser Juraj Herz przekonująco ukazał w nim dramat kobiet w obozie Ravensbrück. Kadry z filmu mocno zapadają w pamięć, gdyż wybrane sceny kręcone były na terenie byłego obozu na Majdanku. Drewniane baraki, wieże strażnicze, sadystyczne nadzorczynie nadały autentyczności filmowym ujęciom. To, co jest jeszcze ważną kwestią, to język, w którym mówią bohaterowie. Czeskie więźniarki mówią po czesku, nadzorczynie mówią po niemiecku, a ich słowa tłumaczone są w postaci tekstu wyświetlanego w filmie - rzadko bierze się to pod uwagę przy współczesnych produkcjach filmowych.

Mundury nadzorczyń są wykonane poprawnie. W tym filmie występuje około dziesięciu nadzorczyń, widać je razem w scenie z łaźni, gdy pilnują nowego transportu kobiet w czasie kąpieli. Wszystkie noszą te same uniformy. Nie mają czaszek na furażerkach - a po tym można poznać czy film jest zrealizowany poprawnie. Tylko "Oberka" nosi pelerynę i tutaj są dwa błędy: jej peleryna nie ma kaptura (a powinna mieć) i tak naprawdę wszystkie nadzorczynie powinny nosić peleryny, bo ten element stroju nie był wyłącznym rekwizytem kierowniczki obozu. Innym błędem jaki zauważyłam w umundurowaniu jest brak aluminiowej klamry Waffen-SS przy pasach nadzorczyń. Nie zmienia to faktu, że w tym filmie pokazano najlepiej odwzorowane mundury strażniczek ze wszystkich filmów fabularnych, na równi z "Ostatnim Etapem"!

Same nadzorczynie są bardzo sadystyczne - nie jest to łagodny wizerunek strażniczki, jaki znamy z filmu "Pasażerka". Tutaj nadzorczynie biją więźniarki, wykonują karę chłosty, leją na nie wodę z węża w bunkrze, wybierają kobiety do eksperymentów pseudomedycznych - wszystkie sceny pokazane są niezwykle realistycznie, jednak trzeba pamiętać, że jest to tylko niewielki ułamek wszystkich tortur i szykan, jakich doświadczały więźniarki z rąk nadzorczyń... Sam reżyser był Świadkiem Zagłady, gdyż jako dziecko został wywieziony do obozu Ravensbrück oraz Sachsenhausen. Warto zobaczyć ten film!