"Nichts gesehen - nichts gewusst": strażniczki z Austrii

Co łączy Hermine Braunsteiner, Marię Mandl, Henriettę Setzer oraz siostry Enserer i Buchinger? To, że każda z nich urodziła się w Austrii! A więc aktualny wpis będzie dotyczył austriackich nadzorczyń. Nie będę tutaj powtarzać informacji, które możecie znaleźć w innych wpisach o wyżej wymienionych nadzorczyniach. Mimo wszystko, postanowiłam co jakiś czas zamieszczać teksty naukowe niemieckich badaczy na temat nadzorczyń. Jeanette Toussaint, badaczka mieszkająca w Poczdamie, w swoich tekstach naukowych często zajmuje się tematem właśnie nadzorczyń z Austrii.

Znalazłam trzy bardzo ciekawe artykuły pani Toussaint:

1. "Ermittlungen des Volksgerichtes Linz gegen ehemalige SS-Aufseherinnen des KZ-Aussenlagers Lenzing (1945-1949)" [w:] "Zwischen Mutterkreuz und Gaskammer Täterinnen und Mitläuferinnen oder Widerstand und Verfolgung? Beiträge zum Internationalen Symposium 'Frauen im KZ-Mauthausen' am 4. Mai 2006; Mauthausen-Komitee Österreich, Wien 2008

2. "Nichts gesehen - nichts gewusst. Die juristische Verfolgung ehemaliger SS-Aufseherinnen durch die Volksgerichte Wien und Linz" [w:] "Frauen- und Geschlechtergeschichte des Nationalsozialismus. Fragestellungen, Perspektiven, neue Forschungen": Johanna Gehmacher - Gabriella Hauch (Querschnitte. Einführungstexte zur Sozial-, Wirtschafts- und Kulturgeschichte 23), 2007

3. "Unter Ausnützung ihrer dienstlichen Gewalt". Österreichische Volksgerichtsverfahren gegen ehemalige SS-Aufseherinnen aus Oberdonau: 1945-1950 [w:] Hauch, Gabriella (Hrsg.): "Frauen im Reichsgau Oberdonau. Geschlechtsspezifische Bruchlinien im Nationalsozialismus (Oberösterreich in der Zeit des Nationalsozialismus 5)", 2006.

Tak naprawdę pani Toussaint napisała o wiele więcej tekstów dotyczących nadzorczyń z Austrii. W Polsce dotarcie do tych publikacji jest dość trudne... Nie każda biblioteka wojewódzka czy uniwersytecka prowadzi tak obszerny księgozbiór biblioteczny, aby mieć dostęp do każdej naukowej książki, która ukazała się w Niemczech czy w Austrii. Mam kilka swoich źródeł czyli miejsc, w których takie książki są ogólnodostępne, a ja z nich bardzo chętnie korzystam. I są to raczej różnorodne niemieckie instytucje związane z działalnością edukacyjno-językowo-historyczną.

Po lewej: Anna Enserer, 1940. Po prawej: Franziska Buchinger i Franz Steindl, 1941.
Wszyscy byli obywatelami Austrii.

Temat obecności austriackich kobiet na terenie obozów koncentracyjnych obnaża dość trudną do przełknięcia dla samych Austriaków prawdę o ich współudziale w zbrodni Zagłady. A prawda jest taka, że spora część nadzorczyń obozowych pochodziła właśnie z Austrii. Historycy szacują, że nawet 40% osób z personelu obozów koncentracyjnych, w tym nadzorczyń, było narodowości austriackiej! Była to druga pod względem liczebności grupa społeczna żeńskiego personelu strażniczego, tuż za nadzorczyniami z Niemiec (pochodzącymi z tzw. "starej Rzeszy"). Sama nie miałam o tym pojęcia oczywiście, nie na taką skalę! Wiedziałam, że Maria Mandl czy Hermine Braunsteiner pochodziły z Austrii, jednak dopiero na wystawie "Im Gefolge der SS" uświadomiłam sobie, jak wiele było podobnych kobiet, które przemierzyły setki kilometrów, aby ukończyć szkolenie i podjąć pracę w Ravensbrück!

Sytuacja polityczna Austrii, która w 1938 roku została odgórnie przyłączona do Rzeszy Niemieckiej, niesamowicie ułatwiła austriackim kobietom dostęp do służby w niemieckich jednostkach pomocniczych. Austriackie kobiety były uważane za czyste aryjsko, a więc miały tak samo wysoki status rasowy jak rodowite Niemki. Tak, patrząc na statystyki udziału austriackich nadzorczyń w służbie, można wysnuć wniosek, że "Anschluss" Austrii otworzył kobietom nowe, lepsze możliwości pracy i godnego życia! Dziś Austria wciąż musi rozliczać się ze swoją wojenną przeszłością (a rozlicza się od lat 80. XX wieku!) i aktywnym współuczestnictwem austriackich obywateli i obywatelek w mechanizmie Zagłady. Prace naukowe pani Toussaint odpowiadają na to zapotrzebowanie i wypełniają lukę niepamięci!

"Nichts gesehen - nichts gewusst. Die juristische Verfolgung
ehemaliger SS-Aufseherinnen durch die Volksgerichte Wien und Linz"