Homosexuelle Männer im KZ-Komplex Ravensbrück

"Homosexuelle Männer im KZ-Komplex Ravensbrück" to tytuł niezwykle ciekawej wystawy, którą miałam okazję obejrzeć będąc w sierpniu 2023 roku w Miejscu Pamięci Ravensbrück. Temat jeszcze niezbadany, a niekiedy nawet trochę kontrowersyjny: obecność mężczyzn o homoseksualnej orientacji w kobiecym obozie koncentracyjnym Ravensbrück. To, że w obozie Ravensbrück były więźniarki-lesbijki chyba już nikogo nie dziwi. A co z podobozem męskim? Uważa się, że wśród 20.000 mężczyzn-więźniów obozu Ravensbrück, około 200 z nich stanowili homoseksualiści. Wystawa zaprezentowana w Miejscu Pamięci składała się z trzech części: pierwsza to artystyczne ujęcia na podstawie archiwalnych fotografii wybranych mężczyzn, druga - to opisane biografie siedmiu bohaterów wystawy, a trzecia część to prezentacja oryginalnych, wielkoformatowych obrazów lub grafik stworzonych przez studentów szkoły artystycznej Muthesius Kunsthochschule w Kilonii. Muszę przyznać, że ten projekt wyszedł naprawdę dobrze, a wprowadzenie elementów sztuki do dawnych przestrzeni fabrycznych, był bardzo dobrym rozwiązaniem! Wystawę będzie można obejrzeć w 2024 roku na terenie Muzeum Stutthof w Sztutowie (Polska)!

Fragment książki Bernharda Strebela "KL Ravensbrück. Historia kompleksu obozów":

Głównym zadaniem obozu męskiego była budowa i rozbudowa KL Ravensbrück. W żadnym momencie nie zamierzano na większą skalę zatrudniać więźniów w produkcji na terenie obozu macierzystego. Od kwietnia 1941 roku do końca 1942 roku, a więc w okresie, gdy kolejne etapy rozszerzenia kompleksu obozów Ravensbrück nabrały charakteru regularnej "gorączki budowlanej", warunki życia w obozie męskim kształtowały czynniki takie jak głód, mordercze tempo pracy, niemal całkowity brak opieki medycznej, a do tego szykany, tortury i brutalne wybryki personelu obozowego. Szczególnie na tym polu wyróżniało się kilku esesmanów, rannych na froncie wschodnim, których na początku 1942 r. odwołano z jednostek bojowych i skierowano do Ravensbrück, oraz wielu więźniów funkcyjnych, którzy już w Dachau odznaczyli się wyjątkowym okrucieństwem. Ponad jedna czwarta wszystkich więźniów zmarła w pierwszym okresie istnienia obozu albo została zamordowana w ramach akcji "14f13". Następnych, niemal jedną piątą, zabrano w stanie skrajnego wyczerpania "transportami chorych" do innych obozów. Atmosfera zbrodni, panująca w obozie męskim, pozostawała w sprzeczności z projektami budowlanymi, które należało pilnie wykonać, i da się wytłumaczyć jedynie przekonaniem SS, że rezerwy siły roboczej w obozach koncentracyjnych są niewyczerpane.

Różowy trójkąt, przydzielany homoseksualistom, musiało w Ravensbrück nosić 145 mężczyzn. Aresztowano ich z powodu wcześniejszych kar za naruszenie paragrafu 175 kodeksu karnego, z godnie z którym stosunki płciowe między mężczyznami podlegały karze i który w 1935 r. narodowi socjaliści znacznie zaostrzyli. Byli to wyłącznie Niemcy i Austriacy. To, że wielu więźniów homoseksualnych nie można przypisać do żadnego z transportów przybyłych z innych obozów, choć poza tym w większości można było je odtworzyć, daje podstawy do przypuszczeń, że do Ravensbrück przenoszono ich pojedynczo po odbyciu kary więzienia zwykłego lub o zaostrzonym rygorze - co w obozie męskim należało do wyjątków.

W powstających od 1943 r. podobozach - w początkowej fazie, ale i w późniejszych okresach - więźniów zatrudniano najczęściej również do cięższych fizycznych robót budowlanych. Jednak nie zawsze prace te prace odbywały się w warunkach zaostrzonego rygoru, tak typowego dla obozu męskiego w latach 1941-1942. Najpóźniej od końca 1943 r. liczba przebywających w podobozach więźniów przewyższała liczbę mężczyzn osadzonych w obozie macierzystym. Przy opracowywaniu całościowego bilansu należy również wyjść z założenia, że do połowy kwietnia 1945 r. zdecydowana większość z łącznej liczby około 13 500 mężczyzn deportowanych do Ravensbrück kierowano bezpośrednio do podobozów, nigdy więc nie widzieli oni obozu macierzystego. Mimo wzrostu liczby więźniów w 1943 r. wyraźnie mniej było ofiar śmiertelnych i chorych wywożonych odrębnymi transportami. W 1944 r. ponownie wzrósł odsetek zgonów, zwiększyła się też liczba transportów chorych wysyłanych do Bergen-Belsen, po części bezpośrednio z podobozów. Należy przy tym uwzględnić, że w całym kompleksie obozów Ravensbrück przebywało wówczas już od ok. 5000 do 6000 mężczyzn, z czego przeważająca część w podobozach, w których również od 1943 r. odnotowywano większość zgonów więźniów. Tragiczny los ok. 6000 wywiezionych z Mittelbau-Dora i Watenstedt, którzy do Ravensbrück dotarli w połowie kwietnia 1945 r. i stanowili ok. jednej trzeciej wszystkich więźniów, wpisanych do ksiąg ewidencyjnych, nie tyle jest częścią historii obozu męskiego, ile raczej stanowi ostatni rozdział dramatycznej końcowej fazy istnienia tego zespołu obozów.

Zapraszam do wirtualnego zwiedzenia wystawy: