Od kilku lat myślałam o tym, żeby zwiedzić czeski Terezín. Swego czasu udało mi się dotrzeć do Lidic, miejscowości, którą doszczętnie spalono po zamachu na protektora Czech i Moraw, Reinharda Heydricha. Kobiety z tej miejscowości wywieziono do obozu Ravensbrück. Właśnie teraz, w kwietniu 2024 roku, przy okazji polsko-czeskiej wymiany międzyszkolnej, nadarzyła się okazja, aby pojechać z Pragi do Terezína.
Miałam tylko trzy godziny, żeby obejrzeć teren twierdzy-miasta Terezín oraz teren byłego więzienia gestapo. Gdybym nie zdążyła wrócić o 14:00 do Pragi, mogłabym nie dotrzeć na czas na lotnisko, a był to dzień mojego wylotu z Czech. Wszystko musiało być opracowane co do minuty! Jak dotarłam z Pragi do Terezina? Z Mnichovic (gdzie mieszkałam) pojechałam pociągiem do Pragi na dworzec główny, później miałam 30 minut na zakup biletu i nabyłam go w informacji. Nie mogłam znaleźć żadnych automatów z biletami na dworcu. Następnie pociągiem regionalnym pojechałam do miejscowości Bohušovice nad Ohří - podróż trwała nieco ponad godzinę. Z Bohušovic musiałam przejść pieszo do Terezina i ta trasa zajęła mi 30 minut szybkim tempem. Potem mogłam już zwiedzać do godz. 13:00.
Ujęcia filmowe z Terezína, 2024
W tym czasie zwiedziłam centrum "Dużej Twierdzy", nie miałam jednak czasu, aby wejść do Muzeum Getta. Następnie mostem nad rzeką przeszłam do muzeum "Małej Twierdzy", gdzie w czasie wojny założono więzienie gestapo oraz obóz koncentracyjny. Cały czas musiałam maszerować dość szybko i jednocześnie robić zdjęcia. Wycieczka w upale była mocno męcząca, ale jestem zadowolona, że udało mi się tam samodzielnie dotrzeć. Jeśli planujecie zwiedzanie Terezína, przeznaczcie na zobaczenie tego miasta cały dzień! Jest tam wiele muzeów oraz różnych miejsc pamięci. Sam kształt i ogrom dawnej cesarskiej twierdzy z XVIII wieku już robi gigantyczne wrażenie - warto dokładnie obejrzeć całe miasto!
The Last Ghetto: An Everyday History of Theresienstadt Źródło: SPUI 25 (You Tube)
Dla osób szczególnie zainteresowanych historią getta w Terezínie, polecam książkę autorstwa dr Anny Hájkovej "The Last Ghetto: An Everyday History of Theresienstadt" (Oxford University Press). Anna Hájková jest wieloletnią badaczką historii getta w Terezínie, obecnie związana jest jako pracownik naukowy na stanowisku profesora z Uniwersytetem Warwick, gdzie współpracuje w Centrum Globalnych Studiów Żydowskich. Kliknij na obrazek, w nowym oknie otworzy się strona wydawnictwa:
Zapraszam do obejrzenia moich zdjęć ze spaceru po terenie miasta oraz muzeum "Małej Twierdzy". Zamieściłam także krótką historię tego miejsca. Tekst naukowy pochodzi z ulotki informacyjnej.
Mała Twierdza została zbudowana pod koniec XVIII wieku opodal ujścia rzeki Ohrzy do Łaby jako część kompleksu fortyfikacji, na cześć cesarzowej Marii Teresy nazwanego Terezín. Prawie od samego początku swego istnienia używana była jako więzienie, do którego oprócz żołnierzy trafił cały szereg działaczy ruchów narodowowyzwoleńczych w Europie środkowej i południowo-wschodniej (przywódca greckiego powstania przeciwko Turkom A. Ypsilanti, powstańcy węgierscy i prascy w 1848 r.). W okresie I wojny światowej osadzono tu sprawców zamachu na Franciszka Ferdynanda d'Este i uczestników buntu wojskowego w Rumburku.
Kiedy podczas okupacji ziem czeskich, hitlerowski terror napełnił istniejące więzienia, w 1940 roku w Małej Twierdzy utworzono więzienie praskiego gestapo. Pierwsi więźniowie trafili tutaj 14 czerwca 1940 roku. Do końca wojny przez Małą Twierdzę przewinęło się ponad 32000 aresztowanych, w tym 5000 kobiet. Byli to przede wszystkim Czesi, później również przedstawiciele innych narodów, np. obywatele ówczesnego ZSRR, Polacy, Niemcy, Jugosłowianie. W roku 1945 znaleźli się tutaj radzieccy, brytyjscy i francuscy jeńcy wojenni, francuscy zakładnicy itd. W najcięższym położeniu znajdowali się Żydzi. Zdecydowaną większość więźniów tworzyły osoby aresztowane za różne przejawy oporu wobec okupantów hitlerowskich.
W Małej Twierdzy uwięziono przede wszystkim członków całego wachlarza organizacji ruchu oporu (np. Obrona Narodu, Komitet manifestu 'Zostaniemy wierni', nielegalna KPCz, członkowie Sokoła, strażacy, kolejarze i szereg lokalnych grup konspiracyjnych). Dla większości Mała Twierdza była tylko punktem tranzytowym, zanim zostali postawieni przed hitlerowskie trybunały, posłani do więzień i obozów koncentracyjnych, z których nie powróciło ponad 5500 spośród nich. W samym Terezínie wskutek fatalnych warunków życia, chorób i nieludzkiego traktowania przez dozorców zmarło ponad 2600 więźniów.
Pod koniec wojny w przepełnionym więzieniu wybuchła epidemia duru plamistego, ale hitlerowskie dowództwo nie podjęło żadnych środków zapobiegawczych. 2 maja 1945 roku lekarze i personel medyczny z Pragi i Roudnicy nad Łabą, członkowie Czeskiej Akcji Pomocy próbowali pomóc osadzonym. Akcja ratunkowa pełną parą ruszyła dopiero 5 maja 1945 roku, po ucieczce załogi i wówczas włączyła się do niej ludność Czech łącznie z mieszkańcami okolic. Wieczorem 8 maja 1945 roku przez Terezín przejechały pierwsze radzieckie wozy bojowe. Pomoc radzieckiego personelu medycznego miała decydujące znaczenie dla likwidacji epidemii. Repatriacja byłych więźniów trwała do sierpnia 1945 roku.
W latach 1945-1948 w Małej Twierdzy znajdował się obóz dla Niemców wysiedlanych z Czechosłowacji. Przed Małą Twierdzą powstał we wrześniu 1945 roku Cmentarz Narodowy, na którym stopniowo pochowano około 10000 ofiar więzienia policyjnego w małej Twierdzy, getta żydowskiego w mieście Terezín oraz obozu koncentracyjnego w Litomierzycach. Dzięki staraniom byłych więźniów i rodzin ofiar w 1947 roku rząd czechosłowacki podjął decyzję o utworzeniu w Terezínie Muzeum, które ma przestrzegać przed zgubnymi następstwami ograniczania swobód demokratycznych i praw człowieka.
Komentarze
Prześlij komentarz