Oczekując na wyrok - nadzorczynie w więzieniach
W lutym 2016 roku pojechałam do Dolnej Saksonii w ramach pobytu studyjnego i przez tydzień podróżowałam między wybranymi miastami. Mieszkałam w Luneburgu, pięknym hanzeatyckim mieście i jak możecie się domyśleć, szukałam także miejsc związanych z nadzorczyniami SS, a dokładniej z procesem sądowym, który toczył się w tym mieście pod koniec 1945 roku. We wcześniejszym wpisie zamieściłam zdjęcia z miejsca, w którym znajdował się budynek MTV-Halle, gdzie odbywał się proces załogi obozu Bergen-Belsen. Tym razem chciałabym pokazać trzy obiekty więzienne, w których umieszczono członków personelu SS, w tym także nadzorczynie i w których wykonywano wyroki śmierci przez powieszenie. Wszystkie te miejsca wciąż stoją, niektóre w nieco zmienionym stanie, dwa z nich nadal pełnią funkcję więzień, jeden z nich został przebudowany na... hotel. Zapraszam!
Celle
Piękna, reprezentacyjna fasada więzienia w Celle może w pierwszym wrażeniu zmylić osobę patrzącą, gdyż w żaden sposób nie przypomina klasycznego aresztu. Już w 1710 roku powstały pierwsze zabudowania, które zaprojektował Johann Caspar Borchmann na wzór francuskiego zamku. Początkowo w tym obiekcie mieściło się więzienie dla kryminalistów oraz.. zakład dla psychicznie chorych, co do dnia dzisiejszego jest upamiętnione w wizerunku-masce o ludzkiej twarzy z rogami, wiszącej nad główną brama wjazdową do tego pałacu-więzienia.
Piękna, reprezentacyjna fasada więzienia w Celle może w pierwszym wrażeniu zmylić osobę patrzącą, gdyż w żaden sposób nie przypomina klasycznego aresztu. Już w 1710 roku powstały pierwsze zabudowania, które zaprojektował Johann Caspar Borchmann na wzór francuskiego zamku. Początkowo w tym obiekcie mieściło się więzienie dla kryminalistów oraz.. zakład dla psychicznie chorych, co do dnia dzisiejszego jest upamiętnione w wizerunku-masce o ludzkiej twarzy z rogami, wiszącej nad główną brama wjazdową do tego pałacu-więzienia.
Za budynkiem z charakterystyczną wieżą zegarową i dzwonnicą, który do 1905 r. pełnił rolę jako wartowni gwardii żołnierzy pułku piechoty Celle 77, znajduje się duży południowy dziedziniec z zielonymi terenami i głównym budynkiem więziennym oraz sanktuarium, które do 1845 r. służyło gminie Neustadt jako kościół. Nad wejściem do głównego budynku znajduje się herb Elektoratu Hanoweru, otoczony sztandarem Orderu Podwiązki i mottem angielskiej korony: "Bóg i moje prawo", gdyż na początku budowy więzienia elektorem hanowerskim był George Ludwik, rycerz Orderu Podwiązki, następnie jako Georg I sprawował władzę królewską nad Hanowerem i Anglią.
Od 1833 roku budynek przeznaczono jedynie w celu zakładu więziennego. Osoby chore psychicznie zostały przeniesione do nowo wybudowanego państwowego szpitala psychiatrycznego Hildesheim, także odtąd budynek był tylko więzieniem. Ponieważ w tym czasie kary ustalone były przez konstytucję, sprawcy, którzy byli zdrowi i silni, kierowani byli do odbywania kar poprzez pracę fizyczną w budownictwie, a tylko słabe osoby trafiały do więzienia, więc instytucja była początkowo zajmowana tylko przez kobiety.
Po 1846 r. więźniarki zostały przeniesione do więzienia Emden, Celle pozostał męskim więzieniem. od 1972 r. pod nazwą "Justizvollzugsanstalt Celle" - jest odpowiedzialny za egzekwowanie długotrwałych wyroków więzienia u dorosłych mężczyzn.
Od maja do sierpnia 1945 roku w więzieniu w Celle przetrzymywano w brytyjskiej strefie okupacyjnej nazistowskich zbrodniarzy z Bergen-Belsen oczekujących na proces sądowy.
Lüneburg
Pierwsze więzienie w Luneburgu zostało zbudowany w 1594 r. obok muru Bardowicker. Do tego czasu więźniowie byli więzieni w wieży Springintgut, w wieży Hasenburger lub w domu kata. Pod koniec XVII wieku na Reitenden Diener Strasse zbudowano więzienie. Około 1800 roku wybudowano "Kettenstrafanstalt" (rodzaj aresztu) u podnóża Kalkberg.
W 1936 roku, tuż obok sądu okręgowego (Schloss), wybudowano więzienie sądu okręgowego, z którego wkrótce korzystali narodowi socjaliści (Gestapo). W 1974 roku więzienie stało się niezależnym aresztem z 54 miejscami przetrzymywania. Od 2002 roku więzienie znajduje się pod kontrolą zakładu karnego w Uelzen i służy do przeprowadzania tymczasowego aresztowania dorosłych mężczyzn (około 450 rocznie).
Tekst: www.lustauflueneburg.de
W tym więzieniu od września do grudnia przetrzymywani byli zbrodniarze z obozu Bergen-Belsen, którzy brali udział w procesie sądowym. Po ogłoszeniu wyroków 17 listopada 1945 roku, osoby skazane na śmierć, w tym trzy nadzorczynie przebywały w areszcie do 11 grudnia 1945 roku, kiedy to przewieziono wszystkich skazanych do więzienia w Hameln. Zachowała się dokumentacja więzienna z adnotacją przekazania skazanych z Luneburga do Hameln w celu wykonania egzekucji.
Hameln
Zakład karny w Hameln należy do najstarszych w Niemczech. Umieszczeni w nim byli skazani na zamkniecie w więzieniach fortyfikacyjnych. Hameln zostało rozbudowane przez księcia Johanna Friedricha zaraz po wojnie trzydziestoletniej w ramach fortyfikacji Hanoweru. Do rozbudowy tej przyczynili się sami więźniowie, często przykuci do wózków umacniali mury obronne. W tym czasie więźniowie nocowali w budynku przy bramie, od czego wzięła się późniejsza nazwa Stockhof.
Zakład karny w Hameln należy do najstarszych w Niemczech. Umieszczeni w nim byli skazani na zamkniecie w więzieniach fortyfikacyjnych. Hameln zostało rozbudowane przez księcia Johanna Friedricha zaraz po wojnie trzydziestoletniej w ramach fortyfikacji Hanoweru. Do rozbudowy tej przyczynili się sami więźniowie, często przykuci do wózków umacniali mury obronne. W tym czasie więźniowie nocowali w budynku przy bramie, od czego wzięła się późniejsza nazwa Stockhof.
W roku 1713 stara część więzienia była bardzo przepełniona, tak iż po wielokrotnych prośbach kierowanych do Hanoweru, wreszcie otrzymano zgodę na przebudowę obecnego budynku i budowy nowych w bezpośrednim sąsiedztwie rzeki. Nowe więziennie było okazałym dwupiętrowym budynkiem z wysokim mansardowym dachem. Budynek ten służył jako więzienie do 1827 kiedy to rozpoczęto budowę do dziś istniejącego nowego Stockhof.
W 1832 sprzedano nową część nad Wezerą Georgowi Wessel. Kupiec ten rozbudował istniejące zabudowania między innymi budynki służące służbom celnym, które zostały zlikwidowane w latach osiemdziesiątych XIX stulecia. Pierwotna część więzienia zaczęła od tego czasu służyć jako hostel dla wędrowców.
W 1832 sprzedano nową część nad Wezerą Georgowi Wessel. Kupiec ten rozbudował istniejące zabudowania między innymi budynki służące służbom celnym, które zostały zlikwidowane w latach osiemdziesiątych XIX stulecia. Pierwotna część więzienia zaczęła od tego czasu służyć jako hostel dla wędrowców.
Po roku 1808 nie było w Hameln żadnej fortyfikacji ale kary ciągnięcia ciężkich wozów przez przykutych do nich więźniów pozostały, co nadzorował komendant garnizonu. Po okresie napoleońskim władzę nad miastem objął burmistrz Johann-Georg Dohmeier i sprawował ją od 1817 do 1853 roku. Przeforsował on własne plany by zastąpić przestarzałe formy rozbudowy i ustanowić formę fabryczną. Chciał by przez założenie ogrodu i prowadzenie własnego gospodarstwa więzienie było w stanie utrzymać się samo a więźniowie powinni zostać włączeni do produktywnej pracy w więzieniu. Zwolnił pracowników dziennych i założył związek urzędników posiadających własne uniformy, pozycje jak i system emerytalny. Poza tym stworzył na terenie dawnej fortyfikacji. W czasie budowy fundamentów natrafiono na problemy z wodą gruntową, ponieważ teren umiejscowiony był na starych kanałach, które nie były napełniane przez ponad 20 lat. W 1827 roku powstał budynek główny a w 1830 roku obok niego szpital oraz budynek zarządu.
W roku 1832 powstał budynek wraz z bramą a w 1834 roku został poszerzony o dwa dodatkowe budynki. W latach 1838–1843 dobudowano trzypiętrowe skrzydła wraz z kościołem. W roku 1861 doprowadzono do budynku gaz, który służył do oświetlania terenu i samego budynku. Gdy w roku 1860 wprowadzono pojedyncze cele, już w roku 1862 rozpoczęto budowę wysokiego skrzydła a także dwupiętrowy budynek łączący oraz podwyższono kościół. W latach 1864–1866 powstały nowe budynki mieszkalne dyrektoriatu na ulicy Ecke Münstertorwall i Mühlenstraße. Następnie zbudowano w 1873 roku budynek dla zarządcy domu jak i odpowiedzialnych za warsztaty. Za murami powstały w roku 1881 jednopiętrowe warsztaty, rozbudowywane do 1897 roku. Dopiero w 1926 roku doprowadzono światło elektryczne a w 1927 roku powstała piekarnia.
W roku 1933 przetrzymywani byli w Stockhof pospolici kryminaliści, którzy zatrudnieni byli przy produkcji papierowych torebek, butów a także w krawiectwie, ciesielstwie i ogrodzie jak i w pobliskich fabrykach. Od lutego 1933 roku przebywali w więzieniu także więźniowie polityczni, oraz komuniści, ale przede wszystkim byli to socjaldemokraci z Hanoweru i okolic. Więźniowie polityczni przebywali najpierw w celach pojedynczych o zaostrzonym rygorze w budynku Zellenbau. Nocą musieli spać bez ubrania ze względu na niebezpieczeństwo ucieczki. Od 1 listopada 1935 roku w więzieniu zostały podwyższone mury. Długość kar została zwiększona.
Wraz z początkiem wojny, a tym samym z końcem 1939 roku zmienił się stan funkcjonalny więźniów. Od tego czasu mogli nimi być: przestępcy gospodarczy (np. prowadzący nielegalny ubój) przestępcy przeciw moralności, homoseksualiści, pomiędzy nimi wielu nazistów, przestępcy przeciw czystości rasy lub przeciw honorowi, skazani za zbyt późny powrót z wolności, uchylający się od służby jak i ci, którzy dokonywali grabieży zbombardowanych własności prywatnych. Z racji licznych braków pracowników więźniowie zatrudniali byli przy pracach na zewnątrz obozu, często w rolnictwie lub budowie trakcji kolejowych.
Wraz z początkiem wojny, a tym samym z końcem 1939 roku zmienił się stan funkcjonalny więźniów. Od tego czasu mogli nimi być: przestępcy gospodarczy (np. prowadzący nielegalny ubój) przestępcy przeciw moralności, homoseksualiści, pomiędzy nimi wielu nazistów, przestępcy przeciw czystości rasy lub przeciw honorowi, skazani za zbyt późny powrót z wolności, uchylający się od służby jak i ci, którzy dokonywali grabieży zbombardowanych własności prywatnych. Z racji licznych braków pracowników więźniowie zatrudniali byli przy pracach na zewnątrz obozu, często w rolnictwie lub budowie trakcji kolejowych.
W 1942 rozpoczyna się w więzieniu jak i poza nim produkcja na potrzeby armii, przez co warunki bytowe więźniów ulegają dużemu pogorszeniu. Około stu mężczyzn pracowało w DOMAG, inni w odlewni żelaza Concordia, w fabryce wagonów Kaminsky jak i w fabryce dywanów Mertens, która produkowała w czasie wojny skrzydła samolotów. W miejscowości Holzen w pobliżu Eschnerhausen powstał podobóz z ok. 280 więźniami. Miały tam powstać zakłady zbrojeniowe. Projekt powstał pod kryptonimem „Szczupak”. 15.czerwca 1944 więzienie zostaje uznane za zakład zbrojeniowy. Skazani otrzymują w związku z tym zakaz komunikacji wychodzącej poza więzienie. Jednocześnie pogarsza się sytuacja żywieniowa, co prowadzi do epidemii jak i przypadków śmiertelnych.
W 1944 do więzienia przybywają więźniowie z akcji „Nacht und Nebel“ z Belgii, Francji, Holandii. Są to osoby, które działały w ruchu oporu i zostały aresztowane a następnie skazane w sądach tajnych.
W 1944 do więzienia przybywają więźniowie z akcji „Nacht und Nebel“ z Belgii, Francji, Holandii. Są to osoby, które działały w ruchu oporu i zostały aresztowane a następnie skazane w sądach tajnych.
Na jesieni 1944 sytuacja staje się coraz gorsza. Bliskość frontu zachodniego i wschodniego doprowadza do decyzji o ewakuacji. Hameln staje się obozem przejściowym, gdzie istnieje ciągły ruch więźniów, co doprowadza do przepełnienia oraz epidemii tyfusu. Początkiem 1945 liczba więźniów w przepełnionym więzieniu dochodzi do 1350. W jednej celi znajdują się 3-4 osoby na 5-8 metrach kwadratowych. Komisja kwalifikacyjna Wehrmachtu poszukuje wśród więźniów pospolitych przestępców do wcielenia do armii.
Początkiem kwietnia na Hameln zatrzymuje się front. To czas licznych transportów więźniów zdolnych do pracy. W więzieniu pozostaje ok. 800 chorych. W nocy na 5 kwietnia pomiędzy 2 a 3 rano zostają wysadzone most na Wezerze. Amerykanie stoją u bram miasta, które zostaje z samego rana ostrzelane. W więzieniu zostają zwołani wszyscy pozostali więźniowie. Większa część z nich zostaje skierowana do marszu w kierunku Holzen. Nie jest do końca wiadomo, ilu więźniów wyruszyło, przypuszcza się, że ok. 400. Ilu z nich zginęło lub mogło uciec, nie wiadomo. Pewne jest, że rozstrzeliwano wszystkich, którzy usiłowali ucieczki jak i tych, którzy byli zbyt słabi by kontynuować marsz. Ok 400 pozostałych więźniów wróciło do cel. Wielu więźniów musiało w tym czasie przebywać w piwnicach, ze względu na częste bombardowania.
Ostrzał miasta trwał 2 dni. W sobotę 7 kwietnia o godz. 7 armia niemiecka opuszcza miasto. Już o 10 wkraczają Amerykanie. W styczniu 1945 roku umiera w ciągu 4 miesięcy 172 więźniów, z czego 55 z rąk Amerykanów. W czasie 1.9.1939 - 31.8.1945 zarejestrowanych 305 zgonów. Gauleiter Lauterbach wydał rozkaz, by na krótko przed wkroczeniem Amerykanów rozstrzelać wszystkich skazanych obcokrajowców. Dyrektor Stöhr nie wykonał rozkazu ale nakazał zorganizować marsz.
Jak mówi lista Pierrepointa w okresie 1945-1949 wykonano karę śmierci przez powieszenie na 202 osobach, w tym na 156 zbrodniarzach wojennych, 2 brytyjskich żołnierzach oraz na 44 osobach, którzy skazani zostali za złamanie prawa okupacyjnego. W grupie zbrodniarzy wojennych znajdował się między innymi personel obozu koncentracyjnego Bergen Belsen. Wielu zbrodniarzy wojennych było odpowiedzialnych za zbrodnie na cywilach, jeńcach wojennych oraz alianckich żołnierzach w Niemczech oraz terenach okupowanych a także za dostarczanie do obozów trującego cyklonu B. Z 44 osób, które zostały skazane za przestępstwa wg prawa aliantów, 42 osoby pochodziły najczęściej z Europy wschodniej i skazane zostały za napady z bronią, kradzieże jak i pijaństwo.
15 stycznia 1955 rząd Dolnej Saksonii postanawia o likwidacji więzienia w Hameln. 500 więźniów zostaje przeniesionych wczesnym latem do miejscowości Celle. Od 1 października 1958 na miejscu byłego więzienia powstaje zakład poprawczy dla młodzieży. W 1980 zakład poprawczy zostaje przeniesiony do Tündern, Stockhof stoi pusty. W 1986 zostaje zniszczone zachodnie i wschodnie skrzydło budynku. Od 1992 roku więzienie w Hameln zostaje przebudowane i na jego miejscu powstaje czterogwiazdkowy hotel „Hotel Miasta Hameln”, którego otwarcie następuje w następnym roku.
Komentarze
Prześlij komentarz