W 1985 roku w Berlinie Wschodnim zainstalowano jeden z pierwszych pomników poświęconych żydowskim ofiarom Holokaustu. Pomnik Deportowanych Żydów był układem trzynastu figur z brązu w stylu ekspresjonistycznym. Will Lammert, artysta, pierwotnie zaprojektował figury do podstawy swojego pomnika dla Ravensbrück w 1957 roku. Artysta zmarł jednak w 1957 roku przed ukończeniem projektu pomnika. Tylko dwie figury na pylonie zostały zainstalowane w obozie koncentracyjnym w 1959 roku. Figury przeznaczone na podstawę pomnika Ravensbrück były niedokończone, ale mimo to zostały odlane z brązu przez rodzinę artysty. Trzynaście z tych figur zostało zainstalowanych na Große Hamburger Straße w 1985 roku przez wnuka artysty, Marka Lammerta.
Obecność pomnika przy Große Hamburger Straße w Berlinie to zagadnienie niedokończonych przez artystę figur. Pierwotnie miały one najprawdopodobniej przedstawiać "Strafestehen" - czyli tortury w pozycji stojącej - w obozie Ravensbrück. To także próba zrozumienia dlaczego i w jaki sposób pozornie ekspresjonistyczny pomnik Lammerta mógł zostać zaakceptowany przez Niemcy Wschodnie w 1959 roku. Podczas gdy zachodnie podejście do historii sztuki w odniesieniu do Niemiec Wschodnich aż do lat 90. zakładało, że radziecki socrealizm był de facto stylem artystycznym Niemieckiej Republiki Demokratycznej (DDR), niektóre elementy ekspresjonizmu były teoretyzowane pod koniec lat 50. XX wieku, dokładnie w czasie, gdy Lammert zaprojektował pomnik Ravensbrück. Jaką więc rolę fragment niedokończonego pomnika Ravensbrück odgrywa w tej konkretnej dzielnicy Mitte w Berlinie: stojące w milczeniu figury, nie są już czytelne jako kobiety torturowane na stojąco. Zamiast tego rzeźby oznaczają jednocześnie deportowanych Żydów z Berlina i wstrząsające następstwa ich deportacji, nieprawdopodobny powrót deportowanych Żydów oraz zmieniające się podejście do historii dzielnicy, w której znajduje się ta konkretna grupa rzeźb.
Tekst: brill.com
Już jakiś czas temu zapisałam sobie, że będąc w Berlinie muszę zobaczyć ten pomniczek. I dopiero w sierpniu 2023 roku podjechałam późnym popołudniem na ulicę Große Hamburger Straße 26, chociaż przyznam się, że znalezienie tego miejsca nie było dla mnie łatwe. Zgubiłam się gdzieś w plątaninie uliczek i pojechałam w odwrotną stronę niż powinnam. Fakt, że miałam spore trudności z nawigacją dodatkowo utrudniał mi precyzyjne poruszanie się po mieście.
Memory Walk Berlin - The Große Hamburger Straße
No, ale udało się i mogłam dokładnie obejrzeć ten niewielki pomnik przedstawiający grupę kobiet, więźniarek Ravensbrück. Jak już wiecie z tekstu powyżej, owe rzeźby stojących lub klęczących kobiet, były elementem głównego pomnika w Miejscu Pamięci Ravensbrück. W projekcie otaczały wysoki cokół, na którym do dziś stoi rzeźba "Tragende" (Niosąca). Pomnik z Berlina jest więc integralną częścią pomnika z Ravensbrück, który nigdy nie został ukończony. Można znaleźć w Internecie zdjęcia przedstawiające gotowe rzeźby poszczególnych figur więźniarek, jednak artysta nie wykonał ostatecznych odlewów, a po jego śmierci postanowiono najwidoczniej nie wykonywać ich w takiej formie, w jakiej zakładał to projekt. A szkoda! Natomiast dziś na terenie muzeum Ravensbrück można zobaczyć jeszcze dwie, całkiem duże rzeźby dwóch więźniarek umiejscowione tuż obok muru obozowego i to są dwa gotowe odlewy z brązu, które miały być częścią grupy kobiet ustawionej pod pomnikiem nad jeziorem Schwedt.
Pomnik z rzeźbami Lammerta znajduje się w bliskim sąsiedztwie najstarszego żydowskiego cmentarza. Kiedy przyjechałam na miejsce cmentarz był już zamknięty i nie mogłam go zwiedzić. Obecnie pomnik jest poświęcony Żydom deportowanym do obozów koncentracyjnych i bardzo dużo grup wycieczkowych, zwłaszcza tych z Izraela, przychodzi w to miejsce z przewodnikiem. Także młodzież ma swój udział w tym, jak ten fragment ulicy wygląda dziś, ponieważ tuż obok na ścianie starej kamienicy wykonano ogromny mural w technice mozaiki, przedstawiający symbole wolności i pokoju. "Młode umysły budują mosty" (Young Minds Build Bridges), to artystyczny projekt zrealizowany w Berlinie w 2013 roku.
Jeżeli będziecie w Berlinie, naprawdę warto zajrzeć na Große Hamburger Straße 26!
Komentarze
Prześlij komentarz